[
23 Nov 2011 ] [
مترجم: هدی رودی ] [
محیط زیست ]
اگرچه حدود یک میلیون سال به طول انجامید تا جمعیت بشر به یک میلیارد نفر برسد (در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی)، اما از سال ۱۹۶۰ به بعد، به ازای هر ده الی بیست سال گذر زمان، یک میلیارد نفر به جمعیت جهان اضافه شده است، به نحوی که هم اکنون کره زمین هفت میلیارد نفر شهروند دارد و پیش بینی ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۵۰ این رقم به ۳/۹ میلیارد نفر خواهد رسید. این عدد درست مانند آن است که به دنیای فعلی مان یک کشور چین و هند دیگر اضافه کنیم!
به این ترتیب در حال حاضر جهان در بطن بزرگ ترین تحول جمعیتی در طول تاریخ بشر قرار دارد و در این صورت دغدغه غذا، پوشاک، سرپناه و دیگر مایحتاج زندگی برای این چنین جمعیت انبوهی یکی از چالش های عظیمی است که پیش روی جامعه بشری خواهد بود.
از یک منظر می توان گفت همان طور که در گذشته همواره در جوامع پرجمعیت، «نیاز» مادر «اختراع» بوده است، در آینده نیز در صورت وجود چالش جمعیتی، انسان ها می توانند نیازهای خود را با ابداع و نوآوری برطرف سازند. اما از یک نظرگاه دیگر، ریسک تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی رشد جمعیت بالا در کشورهایی با نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ضعیف، بسیار بالا است.
مشکل بیکاری در مناطق دارای تراکم جمعیتی بالا، معضل بزرگی است که در صورت عدم حل آن فجایع بی شماری به بار خواهد آمد. رشد سریع جمعیت هم چنین باعث تخلیه سریع منابع طبیعی در مقیاس محلی و جهانی می شود.
در حال حاضر بعضی کشورهای در حال توسعه توانسته اند چالش های جمعیتی خود را به خوبی مهار کنند. برای مثال در آسیای شرقی نرخ تولد کودکان در دهه های ۷۰ و ۸۰ به شدت کاهش داده شده است. در نتیجه منافع چشمگیری همچون مدیریت اقتصادی در سطح کلان، سیاست سالم، تعامل مناسب با اقتصاد جهانی و... را به همراه داشته است.
در مقابل کشورهای جنوب صحرای آفریقا وضعیت تاسف باری به لحاظ توسعه یافتگی دارند، به گونه ای که نتوانسته اند از تبعات منفی رشد سریع جمعیت جان سالم به در برند.با وجود اینکه کشورهای در حال توسعه جز اولین مناطقی در دنیا هستند که معضل جمعیتی آنها را تهدید می کرده است، اما کشورهای صنعتی ثروتمند نیز با مشکلات حاد دیگری مواجه اند. برای مثال در حال حاضر «نسبت وابستگی» (dependency Ratio) در کشورهای توسعه یافته برابر با ۲ است؛ به این معنا که به ازای هر فرد وابسته (dependent)، به طور متوسط دو نیروی کار وجود دارد. اما پیش بینی می شود که این شاخص در سال ۲۰۵۰، به میزان ۳۶/۱ برسد. طبیعتا کاهش «نسبت وابستگی»، به منزله کاهش میانگین تولید و نیز درآمد موجود به ازای هر فرد و درنتیجه کاهش سطح رفاه عمومی شهروندان خواهد بود.
علاوه بر این، به علت افزایش طول عمر افراد و کاهش باروری در این کشورها، سهم افراد مسن در هرم سنی آنها بیشتر است. گرچه سالخوردگان در ساختار تولید اقتصادی یک کشور نقش بسیار کمی دارند، ولی مسائلی همچون تامین مالی مستمری آنها و سیستم های مراقبت پزشکی و سلامت برای آنها همچنان وجود دارد.
در مواجهه با این مشکل، پیشنهادهای سیاستی زیادی برای رسیدن به پایداری مالی و همچنین برطرف کردن مشکل کمبود نیروی کار وجود دارد. از آن جمله می توان به افزایش سن بازنشستگی اشاره کرد. آزادسازی مهاجرت های بین المللی (البته با در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی و اجتماعی کشورها) نیز می تواند راه حل دیگری تلقی شود. به عنوان رهیافتی دیگر، می توان بر بالا بردن سهم مشارکت زنان در جامعه تمرکز کرد که در نتیجه آن سطح کار موثر در جامعه بالا رفته و از طرف دیگر با افزایش نرخ های پس انداز، دوره های بازنشستگی طولانی تری را می توان پیش بینی کرد.
البته نباید از این نکته غفلت کرد که قبل از تشخیص معضلات اصلی ناشی از مسن شدن یک جامعه، نیاز است تطابق های رفتاری، اصلاحات سیاسی، تجزیه تحلیل ها در زمینه های مختلف در نظر گرفته شود.
در مجموع با وجود اینکه مسائل پیش روی کشورهای در حال توسعه متفاوت از کشورهای ثروتمند است، در دنیای امروز که جهانی شدن یکی از اصول حیاتی در استراتژی همه کشورها محسوب شده و بدون شک هرگونه چالش جمعیتی در هر گوشه از جهان، چالشی برای کل جوامع محسوب می شود، ملت ها باید نسبت به این قبیل معضلات در هر جای دنیا احساس مسوولیت داشته باشند تا به این وسیله از بروز خطرات بزرگ ناشی از آنها جلوگیری نمایند.
------------------------------------
مترجم: هدی رودی
دیوید بلوم
دیوید بلوم، استاد اقتصاد و جمعیت شناسی در دانشگاه هاروارد است.
منبع: پروجکت سیندیکیت
متن انگلیسی این مقاله در آدرس اینترنتی زیر قابل مشاهده است:
Ht tp://www.project syndicate.org/commentary/dbloom۴/English
