دماى متوسط زمين در طول يك قرن پيش حدود ۰/۵ درجه سانتيگراد بيشتر شده است.
انتظار دانشمندان از ادامه روند فعلى آن است كه در طول ۱۰۰ سال آينده ميانگين دماى زمين
۱/۵ تا ۳/۵ درجه سانتيگراد افزايش پيدا كند. شايد پيش خود فكر كنيد كه
«خب اين كه مسأله اى نيست؟» اما بايد توجه داشت كه همين مقدار اندك افزايش دما مى تواند آب و هواى زمين را به صورت بى سابقه اى تغيير دهد. زمانى كه اين پديده رخ دهد،
ممكن است تغييرات شگرفى در سطح آب اقيانوس ها، مزارع كشاورزى و هوايى كه استنشاق مى كنيم يا آبى كه مى نوشيم رخ دهد.
منظور از گرم شدن زمين بالارفتن متوسط دماى زمين است كه تغييرات آب و هوا را نيز در پى خواهد داشت. گرم شدن زمين سبب تغيير الگوى بارش باران و برف، افزايش سطح آب درياهاى آزاد و كاهش سطح آب درياچه ها و تأثيرات عميق بر گونه هاى مختلف گياهان و حيوانات و سرانجام انسان ها خواهد شد. يكى از مواردى كه تا پيش از گرم شدن زمين به سبب افزايش فعاليت هاى بشر به عنوان ابزار ايمن سازى براى زمين در نظر گرفته مى شد گازهاى گلخانه اى بودند، يعنى مجموعه اى از گازها كه مقدارى از انرژى خورشيد را در جو زمين نگه مى دارند و باعث گرم شدن جو مى شوند كه شامل بخار آب (H2O، دى اكسيد نيتروژن ((NO2، دى اكسيد كربن (CO2) و متان CH4 است. اين گازهاى گلخانه اى كره زمين را به اندازه اى گرم نگه مى دارد كه انسان ها بتوانند بر روى آن زندگى كنند اما اگر اثر گلخانه اى كه به دليل وجود اين گازها در جو زمين به وجود مى آيد افزايش يابد ممكن است دماى زمين به اندازه اى زياد شود كه انسان ها و گياهان و ساير جاندران از تحمل اين گرما عاجز باشند.
تاريخچه گرم شدن زمين
نخستين مطالعات در زمينه افزايش درجه حرارت زمين توسط آرنيوس، شيميدان سوئدى و در حدود ۱۰۰ سال پيش آغاز شد. آرنيوس در سال ۱۸۹۶ ميلادى مدعى شد كه بالارفتن درجه حرارت زمين به دليل اضافه شدن دى اكسيد كربن به جو زمين است اما به دليل اين كه دانشمندان آن زمان اعتقاد داشتند كه جريان هاى اقيانوسى بسيار بيشتر از افزايش دى اكسيد كربن توسط آلودگى هاى توليد شده بشرى در گرم شدن آب وهوا مؤثر هستند، تحقيقات آرنيوس مسكوت ماند. موج دوم تحقيقات در خصوص گرم شدن زمين زمانى آغاز شد كه عده اى از دانشمندان مدعى شدند كه دى اكسيد كربن قادر است سد راه اشعه با طول موج بالا شده و سبب بازگرداندن آن به سطح زمين شود، با وجود اين دانشمندان اعتقاد داشتند كه اقيانوس هايى كه بر روى كره زمين قرار دارند توانايى جذب تمام دى اكسيد كربن توليدى را دارد بوده و لذا اين گاز قادر به افزايش درجه حرارت سطح زمين نيست اما مطالعات ساير دانشمندان نشان داد كه اقيانوس ها تنها قادر به جذب يك سوم از اين دى اكسيد كربن توليدى هستند و دو سوم باقى مانده از دى اكسيد كربن توليدى توسط فعاليت هاى انسانى در جو زمين باقى خواهد ماند. پس از اثبات اين قضايا و در دهه ۶۰ ميلادى گرم شدن كره زمين تهديدى جدى تلقى و مطالعات جديدى بر روى آن آغاز شد و دكتر كيلنيگ در مؤسسه اقيانوس شناسى آمريكا به عنوان كاشف پديده گرمايش جهانى نمودارهاى حاصل از مطالعات خود را از ميزان دى اكسيد كربن موجود در كره زمين ارائه كرد و به عنوان كاشف پديده گرمايش جهانى شناخته شد. مطالعات دكتر كيلنيگ نشان مى داد كه گازهاى توليدى سريعاً در حال افزايش در مناطق مختلف كره زمين است.
تاريخچه سوراخ شدن لايه ازن
واقعه سوراخ شدن لايه ازن در لايه زير استراتوسفر در بالاى منطقه انتاركتيكا براى نخستين بار در دهه هفتاد توسط يك تيم تحقيقاتى به نام BAS كشف شد. اين گروه وظيفه مشاهده (Monitoring) اتمسفر اين منطقه را برعهده داشت. اين اندازه گيرى اوليه توسط گروه BAS كه در سال ۱۹۸۵ انجام شد چنان نگران كننده بود كه دانشمندان تصور مى كردند كه دستگاه هاى اندازه گيرى آن ها خراب شده است اما با تعويض دستگاه ها نتايج به دست آمده از دستگاه هاى اوليه تأييد شد و اين خود سبب نگرانى بيشتر دانشمندان گرديد، ظرف چند ماه بعد سوراخ شدن لايه ازن توسط چشم مسلح قابل ديدن بود. اطلاعات به دست آمده توسط ساير گروه هاى تحقيقاتى اين حقيقت را روشن تر كرد كه سوراخ شدن لايه ازن به طور سريع و در مقياس بزرگى بر بالاى منطقه انتاركتيكا در حال پيشروى است.
آلودگى هوا
آلودگى هوا را مى توان اين گونه تعريف كرد كه هر جسم خارجى كه وارد هوا شود و يا هر عاملى كه نسبت معمولى و عادى مواد تشكيل دهنده هوا را تغيير دهد به گونه اى كه اين تغيير در نسبت مواد تشكيل دهنده سبب خسارت جانى به انسان ها، گياهان و حيوانات شود را مى توان آلودگى هوا نام نهاد. موادى كه سبب آلوده شدن هوا مى شوند ممكن است مقدارشان نامحسوس باشد لذا سازمان هاى محيط زيست كشورها تعاريف مختلفى براى آلودگى هوا وضع كرده اند.
منشأ مواد آلوده كننده هوا
منشأ آلاينده هاى هوا ممكن است طبيعى و يا مصنوعى باشد. آلاينده هاى طبيعى مانند دود حاصل از آتش نشان ها و ساير آتش سوزى ها كه در منابع طبيعى اتفاق مى افتد مانند آتش سوزى جنگل ها و آلاينده هاى مصنوعى حاصل فعاليت هاى انسان است كه در جريان توليد برق، فعاليت كارخانه ها ، اتومبيل ها و سوزاندن سوخت هاى فسيلى به وجود مى آيد.
انسان ها چگونه آب و هوا را تغيير مى دهند؟
شايد باور اين مسأله اندكى سخت باشد كه انسان ها مى توانند شرايطى به وجود آورند و يا دست به فعاليت هايى بزنند كه آب و هواى زمين را تغيير دهد. به جرأت مى توان گفت كه اكثر فعاليت هاى انسانى سبب توليد گازهاى گلخانه اى مى شود كه روند تخريب لايه ازن پس از انقلاب صنعتى و اختراع ماشين آلات صنعتى و به دليل افزايش فعاليت هاى كشاورزى و صنعتى رواج بيشترى يافت و سبب دگرگونى در آب وهوا و چهره زمين شد ، پيش از شروع انقلاب صنعتى مقدار گازهاى گلخانه اى كمتر بود اما با افزايش جمعيت و استفاده بيشتر از سوخت هاى فسيلى مانند نفت و زغال سنگ تركيب گازهاى موجود در جو زمين نيز تغيير پيدا كرد و گازهاى آلاينده به تركيب لايه ازن وارد شدند به گونه اى كه هم اكنون غلظت اين گازها از حدود ۲۷۰ واحد به ۳۶۷ واحد افزايش پيدا كرده است.انسان براى انجام فعاليت هاى روزمره خود انرژى موردنيازش را از راه مصرف غذا به دست مى آورد ، هم چنين انرژى مورد استفاده در منزل و محل كار را از طريق سوخت هاى فسيلى تأمين مى كنيم و نيز براى به حركت درآوردن چرخ كارخانه ها و صنايع مختلف از اين گونه از سوخت ها بهره مى گيريم ، آيا مى دانيد كه سوزاندن سوخت هاى فسيلى سبب توليد مقدار فراوانى گاز گلخانه اى و رسوخ اين گازها به جو زمين خواهد شد؟
معاهده كيوتو
اين پيمان جهانى كه توسط ۱۶۱ كشور مورد پذيرش قرار گرفته است ، كشورهاى مصرف كننده انرژى را به دودسته توسعه يافته و در حال توسعه تقسيم مى كند. كشورهاى توسعه يافته عضو پيمان كيوتو ملزم به كاهش پنج درصدى ميزان دى اكسيد كربن توليدى در كشور خود تا سال ۲۰۰۸ هستند اما كشورهاى در حال توسعه لزومى به كمتر كردن اين مقدار از دى اكسيد كربن در كشور خودندارند ولى توانايى به دست آوردن اعتبار كربنى را پس از اجراى پروژه هايى كه منجر به كاهش ميزان دى اكسيد كربن در كشورشان شود را دارا مى باشند كه اين اعتبار كربنى قابل فروش و معامله به كشورهاى توسعه يافته است و اين به معناى كاهش دى اكسيدكربن از طريق اعمال فناورى هاى جديد در كشورهاى توسعه يافته و يا افزايش دى اكسيدكربن از طريق پرداخت پول و كمك به كاهش دى اكسيد كربن در كشورهاى درحال توسعه است.
اثر گرم شدن زمين
گرم شدن زمين اثرات مخرب فراوانى بر گياهان، جانوران و انسان ها خواهد گذاشت كه در سال هاى اخير به دليل گرم شدن بيشتر زمين نسبت به سال هاى گذشته اين اثرات بيشتر ديده مى شود.
بسيارى از گونه هاى جانورى در حال انقراض هستندو توزيع جغرافيايى برخى از گونه هاى حيوانى نيز تغيير كرده است به عنوان نمونه بر طبق پيش بينى هاى سازمان محيط زيست آمريكا جمعيت اردك ها تا شصت سال ديگر به نصف كاهش پيدا خواهد كرد و يا تا پنجاه سال ديگر يك ميليون از گونه هاى گياهى و جانورى در معرض نابودى و انقراض قرار خواهند گرفت. به علاوه گرمايش زمين سبب آب شدن يخ هاى قطبى شده و اين حجم از آب به آب اقيانوس ها اضافه مى شود كه خود سبب شيرين شدن آب اقيانوس ها خواهد شد و همين امر خود سبب تغييرات بر روى آب و هوا خواهد شد.
تأثير گرم شدن زمين بر زلزله ها
به تازگى بعدجديدى از خطرات حاصل از گرم شدن زمين براى دانشمندان مشخص شده است، اين نتايج نشان مى دهد كه تغيير توزيع آب در سياره زمين به سبب تحولات آب و هوايى حاصل از گرم شدن زمين سبب تأثير بر پوسته سياره زمين خواهد شد يعنى علاوه بر انتظار روزهايى گرم در انتظار وقوع زمين لرزه هايى بيشتر و آتشفشان هايى داغ تر و كوبنده تر بايد بود.
