[
12 Dec 2007 ] [
عليرضا قدردوست نخچى ] [
محیط زیست ]
بشر از ابتداى خلقت تاكنون همواره براى زنده ماندن و بقاى هستى خود به آب وابسته بوده و نقش آب در رشد و توسعه جوامع بشرى امرى انكارناپذير است. امروزه با وجود اين كه استفاده از ابزارهاى پيشرفته علمى، دستيابى و بهره بردارى از آب را آسان كرده است اما محدوديت منابع آب شيرين، رشد جمعيت و گسترش آلودگى ها كه در مجموع به عنوان بحران آب در دهه هاى آتى نام گرفته است، از اصلى ترين دغدغه هاى مديران و برنامه ريزان كشور به شمار مى رود. از اين رو اجراى نظام حسابرسى زيست محيطى يكى از مهمترين ابزارها براى دستيابى به رشد پايدار اقتصادى است. آمارهاى سازمان هاى بزرگ بين المللى از جمله شوراى جهانى آب، يونسكو و سازمان ملل درباره منابع قابل شرب در مقياس جهانى بسيار هشداردهنده است، براى رسيدن به توسعه پايدار، ملحوظ نمودن تمام منابع و مخارج ملموس و غيرملموس در اجراى هر طرح ضرورى است. از ديدگاه شوراى جهانى آب، هم اكنون ۲۵ كشور در خاورميانه دچار بحران آب شده اند و حدود ۱/۵ ميليارد نفر (حدود ۲۰درصد جمعيت جهان) از نعمت آب آشاميدنى سالم محرومند و تا سال ۲۰۱۰ اين مقدار به ۵۰ كشور افزايش مى يابد و تا سال ۲۰۵۰ اغلب كشورهاى جهان دچار بحران آب مى شوند.
از ميان ۲/۲ ميليون مرگ ناشى از آب آشاميدنى آلوده در سال ۲۰۰۴ حدود ۹۰درصد درگذشتگان را كودكان زير پنج سال تشكيل داده اند. ميزان رشد تقاضاى جهانى براى آب شرب تا سال ۲۰۲۰ به ۸۰ درصد افزايش خواهد يافت و تغييرات جوى و گرم شدن زمين حتى كشورهاى داراى منابع آب فراوان را نگران كرده است. شائبه وجود معضل جهانى كمبود آب و نابرابرى تقسيم منابع آن در جهان برخى را به اين اعتقاد كشانده كه جنگ هاى كشورها براى حصول آب در سال هايى نه چندان دور، صحنه بين المللى را دستخوش تشنج و جنگ هاى جدى در حواشى منابع بين المللى آب خواهد كرد. ايجاد تعادل بين آب هاى موجود و زمين هاى قابل كشت درصد استفاده مجدد از آب در تمامى بخش هاى صنعتى، ايجاد شبكه پالايش كيفى منابع آب جهت تحليل وضعيت كيفى منابع و تدوين استانداردها و ايجاد تعادل درازمدت بين عرضه و تقاضا از جمله مهمترين شاخصه هاى كمى و كيفى در اندازه هاى پايدارى در جوامع است. تركيب نبود آب سالم به همراه فقدان فاضلاب بهداشتى و خلأ آموزش هاى معمولى به يكى از مهمترين موانع رشد و توسعه پايدار در مناطق خاورميانه در سراسر جهان مبدل گشته است.
با ايجاد بستر تخصص گرايى در امور مرتبط با محيط زيست از جمله تخصصى كردن نظام مهندسى براى كنترل كيفيت آب و محيط زيست امكان مشاركت عموم مردم بويژه NGOها و متخصصان در اجراى طرح هاى حفاظت از آب و محيط زيست فراهم مى شود. سازمان ملل متحد در اهداف توسعه هزاره خود معضل دسترسى به آب را در اولويت هاى اصلى قرار داده است؛ چرا كه اين مسأله منجر به مشكلات فراگير ديگرى چون افزايش فقر، نرخ بالاى مرگ و مير كودكان، بيسوادى و همين طور بى ثباتى سياسى مى شود.
خوشبختانه در حال حاضر طرح جامع آب كشور محور فعاليت هاى توسعه منابع آب و حفظ محيط زيست در شرايط اقتصادى و اجتماعى مؤثر واقع شده است و اميد است كه مديران و مجريان با عنايت به برنامه توسعه چهارم و چشم انداز ۲۰ ساله كشور با روش هاى نوين پيشگام بوده و موجبات توسعه پايدار را اثربخش بنمايند.
شناخت توانمندى هاى بالقوه منابع آب از جمله مهمترين دستاوردهاى مورد انتظار از اين طرح است. بدون شك بحران جهانى آب بقاى ميلياردها انسان را تحت الشعاع خود قرار داده است كه تلاشى همه جانبه براى رفع هر چه زودتر اين معضل را مى طلبد.
منطقه خاورميانه نيز يكى ازمنابع كم آب جهان است. اين منطقه در حدود پنج درصد جمعيت جهان را در خود جاى داده در حالى كه يك درصد منابع آب را در اختيار دارد. در ايران حدود ۹۳ درصد مردم از نعمت دسترسى به آب آشاميدنى برخوردارند و ميزان دسترسى به فاضلاب شهرى و روستايى حدود ۸۴ درصد است. چالش اصلى كشور مصرف بى رويه آب است چرا كه بنابر آمارهاى منتشره سازمان هاى جهانى، ميزان بهره بردارى از منابع آب در كشور ايران چيزى حدود شش برابر استاندارد جهانى است. براى رفع اين معضل به همكارى مردم احتياج داريم. وزارت نيرو موظف است كه با آموزش و فرهنگ سازى در جامعه بسترسازى نمايد تا مردم از مصرف بى رويه خوددارى نمايند. با وجود تلاش هاى صورت گرفته ۳۰- ۲۰ درصد نزولات آسمانى در ايران به هدر مى رود و هم اكنون كه در صنعت سدسازى موفقيت هاى چشمگيرى داشته ايم مى توانيم از به هدر رفتن نزولات آسمانى جلوگيرى نماييم.
با وجود اين جاى مديريت صحيح آب و مصرف آن در كشور ما خالى است و با هماهنگى بين طرح جامع آب و طرح هاى آمايش سرزمين و طرح هاى كالبدى وزارت مسكن و شهرسازى براى ايجاد يكپارچگى در بخش هاى مختلف توسعه كشور و همسويى كل نظام با اهداف توسعه پايدار مدنظر كليه مسئولان بويژه مديريت صنايع آب باشد. طرح هاى جامع كاهش آلودگى در دستيابى به توسعه پايدار و مشاركت عمومى در اجراى اين طرح ها از پيش نيازهاى موفقيت در اين امر است.
