شناسنامۀ کتاب
|
عنوان کتاب
|
قدرت اطلاعات، تأثیر اطلاعات بر نظریۀ توسعه
|
نویسنده
|
عبدالرسول دیوسالار
|
ناشر
|
انتشارات تیسا
|
سال نشر
|
1391
|
نویسنده کتاب قدرت اطلاعات پس از تشریح چهارچوب نظری و فرضیۀ خود، دو سطح از نظریۀ توسعه را مطرح میکند.
1- سطح اصول و مبانی توسعه: که اشاره ای عام به اهمیت توسعه داشته و محصول تجارب مشترک جهانی.
2- سطح الگوی توسعه: که بیان چگونگی نیل به پیشرفت متناسب با ویژگی ها و ضرورت های ملی و منطقه ای می باشد.
از آن رو که توسعه پدیده ای چند علتی است، بنابراین نخستین گام برای ارائۀ نظریه و الگوی توسعه را، شناسایی مؤلفه های اصلی درون نظریۀ توسعه و سپس بازچیدمان این مؤلفه ها و تعیین روابط میان آنها میباشد. در واقع کتاب در پی آن است که اطلاعات را به عنوان یکی از اصلی ترین مؤلفه های سازندۀ نظریه و الگوی توسعه معرفی کند. از این رو نویسنده بر دو بعد اطلاعات تأکید میکند:
1- اطلاعات معنایی: که به زوایای ذهنی همچون آگاهی، درک و دانش اشاره داشته و نیازی ذاتی در راستای پیشرفت و تعالی بشر به حساب می آید.
2-اطلاعات فیزیکی: که بستر تأمین اطلاعات معنایی به حساب می آید و امروزه به صورت فناوری اطلاعات ظهور یافته است.
سؤال اساسی که در مقدمۀ کتاب به آن اشاره شده این است که؛ "آیا اطلاعات مکمل توسعه است یا ضرورتی ذاتی در فرآیند توسعه به حساب می آید؟" همچنین، به طور کلی این کتاب به دنبال پاسخهایی برای سؤالات زیر بوده است.
- ساخت ها و صورتبندی های قدرت در وضعیت توسعه یافتگی چگونه است؟
- در وضعیت توسعه یافتگی چه گونه هایی از قدرت پدید می آید؟
- در صورت نظر افکندن به توسعه از منظر قدرت، ایران در عصر اطلاعات باید از چه گونه هایی از قدرت برخوردار باشد؟
- آیا در عصر اطلاعات می توان از قدرت مند شدن مولفه اطلاعات و تغییر سطح تاثیرگذاری آن بر توسعه سخن گفت؟
- قدرت مند شدن اطلاعات چه الزامات نوینی برای نظریه پردازی توسعه در ایران ایجاد می کند؟
در صورت ذاتی بودن ضرورت اطلاعات در رشد جوامع انسانی، آنگاه توسعۀ اطلاعاتی در کنار سایر ابعاد توسعه، نظیر توسعۀ سیاسی، اقتصادی، دفاعی و ... یکی از ارکان عمدۀ توسعۀ ملی به حساب خواهد آمد. در همین راستا نویسنده این تذکر را گوشزد می کند که توسعۀ اطلاعاتی صرفاً رشد فناوری اطلاعات نیست بلکه فراگردی چند بعدی خواهد بود. فناوری اطلاعات سبب کاهش تأثیر بعد مکان و زمان شده است، به عنوان مثال نشانی الکترونیک و ارسال پیام کوتاه، نمونه ای از تعاملات غیر همزمان هستند، در حالی که مکالمۀ تلفنی مثالی از تعامل همزمان محسوب می شود. مضاف بر اینها، فناوری اطلاعات عامل افزایش بهره وری تولید، توزیع و رونق بازار است (همچون کاهش نیاز به واسطه در خرید کالاها و محصولات) و سبب می شود دارایی های نامشهود نظیر سرمایه های فکری رفته رفته به منابع اصلی ارزش تبدیل شوند. از طرفی، زمان که همواره شکاف میان جوامع پیشرو و عقب مانده را به صورت هندسی افزایش میداده و جبران عقب ماندگی را بسیار دشوار و پیچیده میساخته است، هم اکنون با استفاده از فناوری اطلاعات میتواند سبب جهش جوامع شود (مثل هند و مالزی)، در صورتیکه، در صورت عدم استفاده از فناوری اطلاعات موجباتِ بیشتر عقب ماندن را برای آنها ایجاد میکرد.
همچنین تمامی متغیر هایی که بر قدرت ملی و امنیت ملی مؤثرند، تأثیرات مشخصی بر فرآیند توسعه نیز خواهند داشت. از این رو چون اطلاعات اثرات مشخصی بر امنیت ملی و قدرت ملی دارد و مضافاً رابطه ای میان امنیت و قدرت ملی با توسعه وجود دارد پس میان اطلاعات و توسعه قطعاً رابطه ای وجود دارد. از طرفی، قدرت اساساً پیچیده است و پیچیدگی آن زمانی بیشتر می شود که تعداد مراکز قدرت در یک جامعه رو به افزایش باشند، و عوامل متعددی سبب بروز چنین حالتی می شود که یکی از آنها گسترش فناوری اطلاعات است. در واقع گسترش اطلاعات سبب انتقال قدرت از لایۀ نخبگان و سیاستمداران مسلط به میان طبقات مختلف اجتماعی و باز مهندسی توزیع قدرت در سطح جامعه می شود. انحصار اطلاعات بستر ساز و تسهیل کنندۀ تمرکز قدرت بوده و سبب ایجاد قدرت فراگیر و تحقق کنترل فراگیر حکومتهای توتالیتر می شود. در مقابل، گسترش اطلاعات و پراکنش آن در سطح جامعه از طریق ارتقای سطح دسترسی و صحت اطلاعات، زمینۀ تکثر قدرت را فراهم و مانع پدیداری قدرت فراگیر می شود.
در ادبیات علوم سیاسی تغییر در امنیت ملی به واسطۀ تغییرات در نظام روابط بین الملل و محیط راهبردی جهانی رخ می دهد. با این حال در نگاهی کلان، تغییر در مؤلفه های امنیت ملی را می توان متغیری وابسته به دو مفهوم جامعه و قدرت دانست. نویسنده در ادامه این نوشتار تلاش دارد در عین مد نظر داشتن مؤلفه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، محوریت علل تغییر در ویژگی های امنیت ملی را در مؤلفۀ دانش و فناوری تعریف نماید. در این صورت، انفجار اطلاعاتی و تحول بنیادی در دانش اطلاعات، به عنوان نقطه عطفی که موجب تغییر ویژگی های امنیت ملی است در نظر گرفته می شود.
در پایان، بر ضرورت محیطی اطلاعات در تدوین الگوی توسعه تأکید شده و این مهم به عنوان مقدمهای برای تدوین الگوهای بومی توسعه، علاوه بر ذاتی بودن نیاز اطلاعاتی، بررسی می شود. به همین منظور، نحوۀ تحت تأثیر قرار گرفتن الگوی توسعۀ ملی از شرایط محیطی ناشی از عصر اطلاعات تشریح می گردد. در راستای آسیب شناسی توسعۀ اطلاعاتی کشور و به منظور اصلاح و آغاز حرکت رو به جلو در این حوزه، محیط ملی مورد بررسی قرار گرفته و در این خصوص برخی آسیبها و چالش های پیش رو در ایران برشمرده می شوند.
تلاش اصلی این کتاب، پاسخ به دغدغۀ توسعۀ ایران از منظری جدید است. کتاب قدرت اطلاعات در راستای تدوین نظریۀ بومی پیشرفت و توسعه در ایران، تلاش دارد این واقعیت را به تصویر بکشد که نظریۀ توسعۀ ایران و به دنبال آن الگوی توسعه در ایران، بدون پرداختی جدی به مؤلفۀ اطلاعات از موفقیت مطلوب برخوردار نخواهد بود.
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان