آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ و ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ: ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[15 Sep 2015]
[ ﺟﻤﻴﺰ اوﮔﻴﻠﻮي]
اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻧﺴﺎن ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوه ﺑﺎﺷﻴﻢ. از ﻣﻨﻈﺮ آزادي اﻧﺴﺎن، ﺗﺼﻮر آﻳﻨﺪهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺳﭙﺲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺘﻲ اﺳﺖ. ﻋﻜﺲ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻫﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ. ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوه ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ؛ و ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ، ﻧﮕﺮان رﻓﺎه و ﺳﻌﺎدت دﻳﮕﺮان ﺑﺎﺷﻴﻢ. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺼﻴﺮت اﻓﺮاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻳﻨﺪه ﺑﻪ داﻧﺸﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ "آﻳﻨﺪه ﭼﻪ ﻫﺴﺖ؟" و ﺣﺘﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ "ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟" ﻣﺠﻬﺰ ﺷﻮد.
ﺟﺎن ﻛﻼم، اﻳﻦ ﺑﺼﻴﺮت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ از اﻳﻨﻜﻪ "آﻳﻨﺪه ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟" ﻣﺴﻠﺢ ﮔﺮدد.
ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﺪف ﻋﻤﺪه اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اراﺋﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ و دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري ]آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ اﺳﺖ، ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻣﻦ اﻫﺪاف دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺘﺮﮔﻲ را ﻫﻢ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻢ ـ اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﺮا در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲام ﻳﺎري ﻣﻲدﻫﻨﺪ. ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻗﺎﻧﻊﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را در ﺑﺎﻓﺖ ﮔﺴﺘﺮدهاي از رﺷﺘﻪﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ دوﺑﺎره ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ. اﮔﺮ ﭼﻴﺰي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ وﺟﻮد دارد (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ آرم ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺒﺎ و ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه، ﻳﺎ ﻫﺮﻧﻮع ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ درﺑﺎرة آﻳﻨﺪه) آﻳﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ؟ ﻧﻮﻋﻲ داﻧﺶ اﺳﺖ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺴﻴﺎري، ﻣﺸﺘﻲ ﺑﻴﻢ و اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﺒﺎس داﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ؟
ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﻪﺳﺮاغ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎي ﻣﻤﻠﻮسﺗﺮي ﺑﺮوﻳﻢ. اﮔﺮ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺷﺎﺧﻪاي ﻣﻌﺘﺒﺮ از ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ، ﭘﺲ ﭼﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ درس و دﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻣﻌﺪود راﺟﻊ ﺑﻪ آن در داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﭼﺮا داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎن آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺷﺘﻪاي در ﻛﻨﺎر ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ؟ از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎ ﻛﻪ ﺧﻮد را آﻳﻨﺪهﭘﮋوه ﻣﻲداﻧﻴﻢ وﻗﺘﻲ در ﺣﻠﻘﺔ ﻣﺤﺎﺻﺮه داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ، ﺑﻪ ﻧﺸﺎن "آﻳﻨﺪهﭘﮋوه" ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدن آوﻳﺨﺘﻪاﻳﻢ، اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ. ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺎ را ﺷﻴﺎدان روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ؛ ﻏﻴﺐﮔﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﺎﺳﺐﻣﻨﺶ
و ﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺮخ روز ﺧﻮر؛ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪاي ﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ زﻳﺮ ﻟﺐ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ
و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺮهاي ﺷﻴﺸﻪاي ﭼﺸﻢ ﻣﻲدوزﻧﺪ (ﺟﺎم ﺟﻬﺎن ﻧﻤﺎ) و از آﻳﻨﺪه ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. در واﻗﻊ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﺪرك و ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد دارﻳﻢ؟ روشﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺪﻋﻲ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻳﻚ ﻛﺮﺳﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ در داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺎﺷﻴﻢ، درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ داﻧﺶ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺷﺪه ﻣﺎ ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ درﺑﺎرة آﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮوﻳﺪ، ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب راﺟﻊ ﺑﻪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺳﺎل 2000 را ﭘﻴﺶ رو دارﻳﻢ.
ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻓﻘﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ]در زﻣﻴﻨﺔ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ[ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺗﺪاﻓﻌﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ؛ ﺑﻪ ﺳﺮاغ راﻳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي داده ﻣﻲروﻳﻢ؛ ﻣﺪﻟﻬﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎﻳﻤﺎن را ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲدﻫﻴﻢ؛ در ﻣﻮرد روشﺷﻨﺎﺧﺘﻲ داﻧﺸﻤﺎن ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻨﺎي داﻧﺶ ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﮕﺬارﻳﻢ؛ ﺷﻴﻮهﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﻤﺎن را اﺻﻼح ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ، ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي آﻣﺎرﻳﻤﺎن ﻛﻠﻨﺠﺎر ﻣﻲروﻳﻢ و ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ را در ﺗﻮان دارﻳﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻓﻨﺎوري دﻗﻴﻖ و ﻣﺴﺘﺪل اﺳﺖ، ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻴﻬﺎي ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻓﻨﺎوري آﻳﻨﺪه و ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪﻫﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه و دﻗﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ اﺿﻄﺮاب و ﻧﮕﺮاﻧﻲ، ﻛﻪ از ﻓﻘﺮ ﺻﻼﺣﻴﺖ داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎن ]آﻳﻨﺪهﭘﮋوه [ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد، ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺗﺪاﻓﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﮔﺎه وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ "ﻛﺎﺳﺔ داﻏﺘﺮ از آش" و ﻋﺎﻟﻤﺘﺮ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ. در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ، آﺧﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ درﺑﺎرهاش ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ اﺳﺖ. ]
واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ[ ﻣﺎ در ﺟﺴﺘﺠﻮي واﻗﻌﻴﺘﻬﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻧﻪ ارزﺷﻬﺎ، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎي اﺳﺘﺨﻮاﻧﺪار ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﻧﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ!
در ﻧﺘﻴﺠﻪ، ﻫﻤﻮاره ﻧﻮﻋﻲ ﻧﮕﺮاﻧﻲ داﺋﻤﻲ ﻛﻪ از ﺑﺎوري ﻧﺎدرﺳﺖ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد، ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ. از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻳﻢ ﻣﺎ را ذﻫﻨﻴﺖﮔﺮا ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ واﻧﻤﻮد ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ وﻗﻮع ﻫﻤﺔ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻴﻢ، ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻫﺮآﻧﭽﻪ را در ﺗﻮان دارﻳﻢ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﻨﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺪﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﻧﺘﻈﺎرات و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد را در ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﻟﺤﺎظ ﻧﻜﺮدهاﻳﻢ. و ﺑﻪ اﺷﺘﻴﺎق ﻓﺮار از اﺗﻬﺎم ﭘﻴﺶﮔﻮﻳﻴﻬﺎي ﻛﺎمﺑﺨﺶ1 ، ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﺘﺮﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ را ﻫﻢ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ. ﻣﻦ اﻳﻦ را ﺑﺎوري ﻏﻠﻂ ﻣﻲﭘﻨﺪارم، اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ در ﺳﺮﻛﻮب اﻣﻴﺪﻫﺎ و آرزوﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﻧﺎﻣﻮﻓﻘﻴﻢ، ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻮن ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻛﺴﺐ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﻛﺎر دﻳﮕﺮي ﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ. ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم دﻳﮕﺮ در ﭼﺸﻢاﻧﺪازﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از آﻳﻨﺪه اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ، ﻣﺪﻋﻲ ﻋﻴﻨﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺑﻴﻄﺮﻓﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎ1 ﻫﺴﺘﻴﻢ و در واﻗﻊ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻠﻲ را ﻛﻪ از ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮب و آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻲﺳﺎزد اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ. اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﮕﺮان آﻳﻨﺪه ﻫﺴﺘﻴﻢ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ، وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ آﻳﻨﺪهاي ﻣﺨﻮف و ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد.
دو راﻫﻜﺎر ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط دو ﻫﺪف
در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ دو ﻫﺪف اﺷﺎره ﻛﺮدم؛ ﻳﻜﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري از آﻳﻨﺪه و دﻳﮕﺮي ﺑﺮرﺳﻲ دوﺑﺎرة ﺟﺎﻳﮕﺎه آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ در ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ. ﻳﻚ راﻫﻜﺎر ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒﻂﻛﺮدن اﻳﻦ دو ﻫﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮات ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه درﺑﺎرة آﻧﭽﻪ ﻳﻚ ﺷﺎﺧﻪ ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﻨﺎ ﻣﻲﻧﻬﺪ، ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ ﻛﻪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻳﻚ "ﻋﻠﻢ" اﺳﺖ؛ اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ذاﺗﺎًـ ـ ﺧﻮب و ﻋﺎﻃﻔﻪﻣﻨﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ، ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري از اﻳﻦ ﻋﻠﻢ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴﺖ اﺑﻨﺎي ﺑﺸﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ. ﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﺑﺮ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﻣﺤﻜﻤﻲ از داﻧﺶ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻠﻢ ﺧﻮب ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻠﻤﻲ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ. اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي آن ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻢ.
ﺑﻪﺟﺎي ﺑﻨﺎﻛﺮدن آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﺑﺮﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﺤﻜﻢ ﻋﻠﻤﻲ، ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺗﺪاﻓﻌﻲ اﺳﺖ، ﻣﻦ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ ﻣﻲﮔﺮدم. ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺿﻌﻴﻒ و ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪﺟﺎي ﻛﺸﺎﻧﺪن آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻮم، ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد، ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪﺳﻮي آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ رﻫﺴﭙﺎر اﺳﺖ.
ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺑﺴﺘﺮ ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ2 ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﺎر آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﺎن ﺑﻮده، و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮﺳﻴﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ را در ﻛﻨﺎر ﻋﻠﻮم دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ـ و ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ ـ ﻧﺸﺎندادن اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ در ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻦ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺑﻪﺧﻮدي ﺧﻮد، ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛ و ﻫﻴﭻ راه ﻣﻴﺎﻧﺒﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ واﻗﻌﻲ را در ﺣﺪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻻزم ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ. ﻣﻨﻈﻮرم ﻫﻤﺎن روﻧﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در رﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ، رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ، ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ، ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻼم ﺑﻪ درازا ﻣﻲﻛﺸﺪ، ﻗﺼﺪ دارم ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري را درك ﻛﺮده و ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ آن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻤﺘﺎز ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﭘﻲﺑﺮده و در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد، و درﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﭼﻘﺪر ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﺎن ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﻠﻮم دﻗﻴﻘﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ! ودﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﻢ، و ﻧﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﺪاﻓﻌﻲ را.
زﻣﻴﻨﺔ ﺑﺤﺚ
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ داﻣﻨﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺷﺎرهﺷﺪه و ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪام، ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪاي درﺑﺎرة ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ورودم ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ آن ﻣﻲﭘﺮدازم، ﺧﺎﻟﻲ از ﻟﻄﻒ ﻧﻴﺴﺖ. ﻛﺎر داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺴﻮف آﻏﺎز و ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل در اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ـ وﻋﻤﺪﺗﺎً در داﻧﺸﮕﺎه
"ﻳﻴﻞ"1 ـ ﺗﺪرﻳﺲ ﻛﺮدم. ﺑﻪ ﺿﺮورت ﻛﺴﺐ ﺗﺨﺼﺺ، ﺧﻮد را در ﮔﻮﺷﻪﻋﺰﻟﺖِ ﺗﺨﺼﺺﻳﺎﺑﻲ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ ـ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺟﺎﻣﻊﮔﺮا و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ـ ﮔﺮﻓﺘﺎر دﻳﺪم. ﻟﺬا ﺑﻠﻨﺪ ـ ﭘﺮوازيام ﻣﺮا ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺎري ﺷﺒﻴﻪ آﻧﭽﻪ ﻫﮕﻞ در ﺳﺎل 1806 ﺑﻪ آن دﺳﺖ زد اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻢ. ﻫﮕﻞ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﺰ ﺟﺎﻣﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ آن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻼﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎن در ﻳﻚ ﻧﻮﺳﺎن دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ.
ﺳﭙﺲ در ﭘﻲ دﻋﻮت "ﭘﻴﺘﺮ اﺷﻮارﺗﺰ"2 و "آرﻧﻮﻟﺪ ﻣﻴﺸﻞ"3 ﺑﻪ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ رﻓﺘﻢ و ﻫﻔﺖ ﺳﺎل در ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺘﺎﻧﻔﻮرد4 ﺳﺎﺑﻖ ﻛﺎر ﻛﺮدم. ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن ﺗﺨﺼﺺﻳﺎﺑﻲ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ آﺳﺎﻧﺘﺮ از ﻣﺤﻴﻄﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ، اﻣﺎ درﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻮاﻧﻊ اداري ﺷﻴﺮازه اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﻪ را از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪه و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﺮاي اﺳﺘﺎدﺷﺪن در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﮕﻞ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ آﻧﭽﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮدﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻫﮕﻞ و ﻓﻠﺴﻔﻪاش ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﻳﻜﻲ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ وﻇﺎﺋﻔﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻢ، ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ "ﭘﻴﺘﺮ اﺷﻮارﺗﺰ" روي رﺳﺎﻟﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﭘﺎراداﻳﻢ در ﺣﺎل ﻇﻬﻮر: ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراداﻳﻤﻬﺎي ﺗﻔﻜﺮ و ﺑﺎور" ﺑﻮد . [ 1 ] در ﮔﺰارش ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ، ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل 1979 ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ، ﻣﺎ ﺳﻴﺰده رﺷﺘﺔ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﺑﺮاي وﺻﻒ اﺷﻜﺎل ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدﻳﻢ. در ﻣﻴﺎن ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻣﺎ، ﮔﺰارش ﻣﺰﺑﻮر ﻛﻪ ﺗﺤﻤﻞ و ﻓﻬﻤﺶ ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن آﺳﺎن ﻧﺒﻮد، ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ را دﻟﺴﺮد و ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻧﻤﻮد، ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﻼﺷﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ دوﺑﺎر ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده وﺳﻴﻌﺘﺮ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ.
ﻓﺼﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺗﻼش ﺑﺮاي اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻌﻀﻲ از ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﮔﺰارش 1979 اﺳﺖ.
در ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺬﻛﻮر دو ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ. ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﮔﺮوﻫﻲ از آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﺎن و ﺑﺎ ﺑﻀﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ در ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻫﮕﻞ داﺷﺘﻢ ﻛﻮﺷﻴﺪم ﺗﺎ ﺷﺘﺎب ﺣﺮﻛﺖ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﻮي آﻳﻨﺪه را درﻳﺎﺑﻢ.
دوﻣﻴﻦ ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻫﻢﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺼﻢ در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻮد. ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ روي ﭘﺮوژه "ارزﺷﻬﺎ و ﺷﻴﻮهﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ"1 ﻛﺎر ﻛﺮدم. ﻫﺪف ﭘﺮوژه ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ـ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﻲ ـ ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺮدم آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻼك ﺗﻘﺴﻴﻢ آﻧﻬﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ، ارزﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ.
در ﺳﺎل 1987 "ﭘﻴﺘﺮ اﺷﻮارﺗﺰ" ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪاش را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮي درازﻣﺪت ﺑﺮاي ﻃﺮح ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ در "روﻳﺎل داچ ﺷﻞ"2 ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪ. ﻣﻦ و "ﺷﻮارﺗﺰ" ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ روﺷﻬﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﻛﻪ ﻃﻲ دﻫﻪﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ در
"ﺷﻞ" و ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ، ﺗﻌﻤﻴﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻴﻢ. ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ "ﺷﺒﻜﺔ ﻛﺴﺐوﻛﺎرﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ"3 اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري و ﻋﺮﺿﺔ اﻧﻮاع اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد اﺷﺘﻐﺎل دارد.
ﻛﺎر اﺻﻠﻲ ﻣﺎ ﺗﺪوﻳﻦ و اراﺋﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاران و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان را در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﺧﺎص ﻳﺎري دﻫﺪ. ﻣﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﻏﻴﺐﮔﻮﺋﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ، ﺑﻠﻜﻪ درﺑﺎرة
ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪدﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، اﻧﺪﻳﺸﻪ
ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ . ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط واﺿﺢ و ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت
ﻣﺪﻳﺮان و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان دارد، ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎ را از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻫﻤﺎن ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﻬﺎي ﻣﺰﺑﻮر را از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﺳﺎزد. ﻣﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪمِ ﻗﻄﻌﻴﺘﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﻣﺮوز ﻣﺎ در آﻳﻨﺪه ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ، روﺷﻦ و آﺷﻜﺎر ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ.
ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺘﻬﺎ ﺟﻨﺒﺔ ﻓﻨﺎوراﻧﻪ دارد: آﻳﺎ ﻓﻨﺎوري ﺑﺎﻃﺮي آﻧﻘﺪر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻮر ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮدروﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ؟ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺘﻬﺎ ﺟﻨﺒﺔ اﻗﺘﺼﺎدي دارﻧﺪ: آﻳﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺣﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﻳﻚ ﺑﺎزار ﺧﺎص را ﺟﻮاب دﻫﺪ؟ اﻣﺎ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺘﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دارﻧﺪ:
ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن دﻫﻪﻫﺎي 1960 و 1980 ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﻨﺎوراﻧﻪ ﻳﺎ اﻗﺘﺼﺎدي.
ارزﺷﻬﺎي ﻧﻮﻳﻦ دﻫﻪﻫﺎي 1960 و 1970، ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪﮔﺮي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻳﺶ را از ﭘﺎﻳﺪاري ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ؛ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﺸﻴﺎري ﺣﺎﺻﻞ از دارو و ﻋﺮﻓﺎن؛ﻋﻠَﻢﺷﺪن ﻧﻬﻀﺖ زنﺑﺎوري (ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ)؛ وﻗﻮف ﺑﻪ ﺧﻄﺮ زﻳﺴﺖ ـ ﻣﺤﻴﻄﻲ؛ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ و دﻟﻤﺸﻐﻮﻟﻲ ﺑﺮاي درك ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻛﻪ از ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي روﺷﻨﻔﻜﺮي روﺣﻲ ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﺟﻨﺴﻲ1
(آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺗﺎم. وﻟﻒ2 آنرا "دﻫﺔ ﻣﻦ"3 ﻧﺎﻣﻴﺪ) را درﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ اﻣﻮاج ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در دﻫﺔ 1960 اﻳﺠﺎد ﺷﺪ ﻛﻤﺎﻛﺎن ﻃﻲ دﻫﻪ 1990 زﻧﺪه و ﻣﺘﻼﻃﻢ اﺳﺖ.
ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﺑﻪﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ رﻧﺞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ آﻳﻨﺪة "ارزﺷﻬﺎ" را ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺌﻮري ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮﺧﻮد ﻫﻤﻮار ﻛﻨﻴﻢ، ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ آﻳﻨﺪه را ﺑﭙﺮوراﻧﻴﻢ. ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎ ]از ﻧﻈﺮ ارزﺷﻲ[ ﻛﺎﻣﻼً ﺧﻨﺜﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻦ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎﻳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي آرﻣﺎﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي اﺧﻼق ﻣﻨﻔﻲ4 و از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻨﺠﺎري آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﻨﻔﻲ از ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎري در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ در اﻧﺘﻈﺎرﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد را درﺑﺮ ﺑﮕﻴﺮد. آﻧﭽﻪ اﻳﻦ روزﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ، ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻨﺎرﻳﻮي ﻫﻨﺠﺎري، اﺧﻼﻗﻲ و آرﻣﺎﻧﮕﺮاﺳﺖ، زﻳﺮا ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ در ﺧﻼل ﺻﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ اﺣﺴﺎس ﺳﺮدرﮔﻤﻲ درﺑﺎرة ارزﺷﻬﺎﻳﻤﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﻛﺮده اﺳﺖ.
ﻣـﻦ اﻳﻦ داﻧـﺶ ﻣﺸـﻜﻞ ] ﻳﻌﻨﻲ داﻧـﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي آﻳﻨﺪه [ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدهام، ﻣﺰارع ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺷﺨﻢ زدهام و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ آﻧﻬﺎ را در ﻋﻤﻞ و ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻣﺸﺎوره ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدهام. و دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﻓﺼﻞ وادار ﻛﺮده اﺳﺖ.
اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻮم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ، اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺧﻮد را دﻗﻴﻘﺎً در ﺟﺎﻳﻲ از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ارزﺷﻬﺎ و ﺑﺎورﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻃﺮز ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻳﻦ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رواﻧﻜﺎواﻧﻪ اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﻴﻬﺎ و ﻛﺞﻓﻬﻤﻴﻬﺎ روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ، ﭼﺮا ﻛﻪ رواﻧﻜﺎو و روانﻛﺎوﻳﺪه ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻃﻦ و ﺿﻤﻴﺮ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ. اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ وارد ﭼﺮﺧﺔ اﻧﺘﻘﺎل و ﺑﺎز اﻧﺘﻘﺎل1 ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ.
ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺧﻮد را از ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ آﻧﭽﻪ ارزشﮔﺬاري 2 ﻣﺠﺪد ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد، وارﻫﺎﻧﻴﻢ. ﻣﺎ ﻫﻢ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮ و ﻫﻢ ﺷﻲء ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺴﺘﻴﻢ، ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺨﺼﺺ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻴﻢ و ﻫﻢ ﺧﻮد آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه.
اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮع از ﺧﻮدارﺟﺎﻋﻲ3 و اﻧﻌﻜﺎس ﺑﻲﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ را از دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﭘﺎﻳﻪ
و رﻳﺸﻪدار ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ. و ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ را از دﻳﮕﺮ ﻋﻠﻮم، ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﻮﻧﻲ از واﻗﻌﻴﺘﻬﺎ
و ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ روي ﻫﻢ ﭼﻴﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ، ﻣﺠﺰا ﻣﻲﺳﺎزد ـ ﺑﻨّﺎﻳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﺪاﻧﺎن ﻳﺎ ﻧﺠﺎري ﮔﻴﺎﻫﺸﻨﺎﺳﺎن ﻳﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﺪاﻧﺎن در ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲدﻫﺪ! ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎﺳﻲ دارد و ﻧﻪ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه و ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﻣﻨﻲ؛ و درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﻛﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ آﻛﺮوﺑﺎتﺑﺎز درﻣﻴﺎن زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و اﮔﺮ ﺗﻌﺎدﻟﺶ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﻲ ﺟﺰ ﺳﻘﻮط ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻧﺪارد.
در ﺻﻔﺤﺎت آﺗﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ و آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﺑﻪ آراﻣﻲ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻛﻨﻢ. اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﭘﺎﻳﻪ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺮاي آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﻮد. ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ـ ﺧﻮاه ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺧﻮاه ﻋﻠﻤﻲ ـ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻮﺟﻮد "ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ". ﺑﻪ ﺟﺎي وام ﮔﺮﻓﺘﻦِ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺤﻜﻢ و اﺳﺘﻮار از ﻓﻠﺴﻔﻪ، ﺗﻨﻬﺎ درك ﺑﻲﭘﺎﻳﮕﻲ4 ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﻣﻮزم ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ادﻋﺎﻳﻲ در ﻣﻮرد ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ آن ﺑﻪﭘﻴﺶ ﺑﺮد. وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ارزﺷﻬﺎ در ﺑﺤﺜﻬﺎي آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲآﻳﺪ، ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ آﻧﻘﺪرﻫﺎ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻣﺤﻜﻢ و ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ اﺗﻜﺎ ﻛﻨﻴﻢ. در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ آﻳﻨﺪه، داﺋﻤﺎً ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺆال ﺑﻪﻫﻢﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﺮوﻛﺎر دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻧﺮژي، ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﻲ اﺳﺖ. آﻳﺎ ﻣﺮدم ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ از ﺧﻮدروِ "ﺳﺒﺰ"، ﺧﻮدروﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺻﺪﻣﺔ ﻛﻤﺘﺮي ﻣﻲزﻧﺪ اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدروﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺷﺘﺎب ﻛﻤﺘﺮي دارد و ﺑﻪﻛﻨﺪي از ﭼﺮاغ ﻗﺮﻣﺰ ـ ﭘﺲ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن ـ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ، اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟
ﭼﻨﺪ درﺻﺪِ ﻣﺮدم ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﻫﻮاي آﻟﻮده ﺗﻨﻔﺲ ﻛﻨﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻲﺧﺎﻧﻤﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻨﺎر ﭘﻠﻪﻫﺎي ﻣﻨﺰﻟﺸﺎن ﺳﻜﻨﻲ ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ؟ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮج رﻳﺎﺿﺖ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺷﻮد، ﻣﺎ و دﻳﮕﺮان ﺗﺎﭼﻪ ﺣﺪ "ﻣﺎده" ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﺼﺮف ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد؟ اﻳﻦ ﻣﻮج ارزﺷﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دﻫﻪ
1960 ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد (ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ آن ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد) و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ واﻛﻨﺸﻲ ﻋﻠﻴﻪ دﻫﻪ 1980 ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دﻫﻪ 1960 ﻧﻔﻲ دﻫﻪ 1950 ﺑﻮد.
اﻣﺎ آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲداﻧﺪ؟ ﻧﻜﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ "ﺑﻠﻪ، ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ" ﻳﺎ "ﺧﻴﺮ، ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ". ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ، ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﺷﺒﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. و اﻳﻦ ]ﺗﻨﻬﺎ[ راه ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از روح ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺳﺮ ﺑﺰﻧﺪ.
ﺳﺆاﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎراﮔﺮاف ﻗﺒﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ، ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺟﻨﺒﺔ ارزﺷﻲ دارد. ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺆاﻟﻬﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮي ﻓﻨﺎوراﻧﻪ ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ در زﻣﺮة ﺳﺆاﻟﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﻣﺮدمِ ده ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻛﺪام ﺑﺨﺶ از ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن، ﻛﻤﻴﺎبﺗﺮﻳﻦ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ ارزﺷﺘﺮﻳﻦ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺤﺮاف از ﺑﻮمﺷﻨﺎﺳﻲِ ارزش ﻗﺼﺪ دارد دﻳﮕﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن را ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار دﻫﺪ؟ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺎﺳﻲ در اﻗﺘﺼﺎد ارزش 1 ، ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ارزﺷﻬﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ.
اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ. زﻳﺮا اﮔﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﺘﺎر و آزاد اﺳﺖ، اوﻟﻴﻦ ﻛﺎري ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ در ﻧﻮع ارزﺷﻬﺎي ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﮔﺮ ارزﺷﻬﺎي ﻣﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻓﻘﻂ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد؛ و اﮔﺮ ﻓﻘﻂ آزاد ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺎ را "آزاد"
ﭘﻨﺪاﺷﺖ. ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ آزاد ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻴﻮﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﻣﺠﺪداً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﻨﻴﻢ.
اﻫﻤﻴﺖ آزادي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺨﺼﺔ اﻧﺴﺎن، دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ در واﻗﻊ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ. ارﺳﻄﻮ ﺑﻴﺶ از دوﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ را ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ آﻳﻨﺪه را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﺪ، ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭼﻴﺰي درﺑﺎرة آن اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ؛ و اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﻛﺎري ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ آنرا ﭘﻴﺶ از وﻗﻮع ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﺪ. ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺗﻐﻴﻴﺮات و روﻧﺪﻫﺎي ﻫﻨﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ را ﺑﻬﺘﺮ از ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ. آﻧﺎن ﻛﻪ ﻛﺎري ﺑﺮاي آﻳﻨﺪة ﻫﻨﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻨﺪ و آﻧﺎن ﻛﻪ ارزﺷﻬﺎﻳﺸﺎن را ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ، اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ، او دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺴﺎن. زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻫﻨﺮ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ذاﺗﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺑﺪاﻋﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻫﻨﺮي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻗﻮة ﻧﻮآوري ﺑﺎﺷﺪ، ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻧﻮﻳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﺳﻨﺘﻬﺎ و ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ و ارﺗﺒﺎط ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ؛ و درﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﻨﺘﻬﺎ ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ ﻻزم اﺳﺖ. ﻫﻤﻮاره دﻋﻮا و ﺑﮕﻮ ﻣﮕﻮﻳﻲ ﻣﻴﺎن ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺧﺘﻼف، ﻫﻤﺎن ﺧﻼﻗﻴﺖ اﺳﺖ. آﻳﺎ ﭘﺪري زورﻣﻨﺪ و ﺧﺸﻦ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ ﻛﺸﻤﻜﺸﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺷﺪت ﻛﺸﻤﻜﺶ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ در اﻳﻦ ﺑﮕﻮﻣﮕﻮ ﺑﻪدﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ؟ راﺳﺘﻲ ﭘﺲ از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ، ﭼﻪوﻗﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن "ﻫﻮﻳﺖ" ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ درﮔﻴﺮي و اﺧﺘﻼف از آن ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ 10 ﻳﺎ 20 ﺳﺎل دﻳﮕﺮ، ﻣﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد؟ ﻛﺪاﻣﻴﻦ ﺷﻮر و ﺷﻮق ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد؟ آﻳﻨﺪه آرزو و اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد؟
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ارزﺷﻬﺎ، ﻣﻮاﺟﻪﺷﺪن ﺑﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﺳﺖ: در ﺳﺎل 2005
ارزﺷﻬﺎي ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﻪ "ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن" را ﺑﻪ ﺟﺎي "ﭘﺎﺳﺦ دادن" ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮم زﻳﺮا ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ اﺳﺖ.
ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ارزﺷﻬﺎي راﻳﺞ و ﻏﺎﻟﺐ در ﺳﺎل 2005 را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻢ. اﻳﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ارزﺷﮕﺬاري در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻳﻌﻨﻲ زﻳﺮﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ. اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ دﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﻌﺒﻴﺮي از ﮔﺬﺷﺘﺔ دور، ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺰدﻳﻚ و ﺣﺎﻟﻤﺎن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻴﻢ و آﻧﮕﺎه آﻧﻬﺎ را در ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺌﻮرﻳﻚ و ﻣﺘﺮﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و از رواﺑﻂ اﻳﻦ دورهﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ، ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻓﺮاﮔﻴﺮ و آراﺳﺘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﻢ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع آﻳﻨﺪة دور و ﻧﺰدﻳﻚ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ
(ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ آﻳﻨﺪه دورﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴﺘﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد) ﺗﺼﻮر ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﺗﺼﻮر اﻳﻨﻜﻪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ در ﭘﻲ ﻛﺎﻫﺶ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﻄﺎﺳﺎز ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ، اﺻﻼح ﻣﻬﺎرت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺑﻪﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻣﺨﺎﻃﺮه اﺳﺖ، ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ. اﻣﺎ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺪارد، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺨﺎﻃﺮات؛ ﭼﺮاﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻋﻮاﻣﻠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت روزﻣﺮة ﻣﺎ را در ﻣﻌﺮض ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ.
اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﻧﻜﺘﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ را ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻨﻢ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ رﺷﺘﻪ ﺑﺤﺜﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را از ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﺌﻮري دور ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺸﻲ ﺧﻼقﺗﺮ و ﺟﺪيﺗﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. درواﻗﻊ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻮﻋﻲ اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻤﻌﻲ ﻋﻤﻠﻲ 1
ﺳﻮق ﻣﻲدﻫﺪ. ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺖ2 ـ "ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ"، "ﻛﺎﻣﻮ"،"ﺳﺎرﺗﺮ" ـ ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮش اﺣﺘﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ روي اﻧﺴﺎنِ ﻧﮕﺮان از آﻳﻨﺪه ﻗﺮار دارد، ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲورزﻧﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻓﻼﺳﻔﻪ اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﺑﺮ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ زﻣﺎن و آﻳﻨﺪه ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻢ، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ اﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ، ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ. ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ3 ﻛﺎﻣﻮ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ وﺻﻠﺔ ﻧﺎﺟﻮر و ﻣﻨﺰوي در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و دازاﻳﻦِ4 ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﻴﺮد؛ اﻣﺎ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪﺗﻨﻬﺎ زﻳﺴﺘﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﻮﻳﻢ؟
ﺳﺎرﺗﺮ در "ﻫﺴﺘﻲ و ﻧﻴﺴﺘﻲ"5 اش ﻛﻠﻲ ﻛﻠﻨﺠﺎر رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از "ﺣﺠﺎب ﺧﻮدﺑﺎوري"6 ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد، ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻴﻬﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ، ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﺔ ﺳﻨﺖ "ﻛﺎﻧﺘﻲ ـ دﻛﺎرﺗﻲ" در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ. ﺳﺎرﺗﺮ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎﺗﺶ ﺧﻴﻠﻲ دﻳﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻲ ﺑﺮد اﻣﺎ ﭼﺎرهاي ﻧﺪاﺷﺖ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﻮد، ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ 7 ﻣﻄﺒﻮع ﺑﺮﺳﺪ و ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ اﮔﺰﺳﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ8 ﺧﻮد را ﻣﺘﻌﺎدل ﻛﻨﺪ. اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي درك اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺑﻮدن اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ را در ﻗﺎﻟﺐ اﮔﺰﺳﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ9 ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻢ، اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻫﻢ از ﺧﻮدﺑﺎوري اﻓﺮاﻃﻲ ﻣﻜﺘﺐ اﮔﺰﺳﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و ﻫﻢ از ﺟﺒﺮﮔﺮاﻳﻲ ﻣﺨﺮب ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ. ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اﻳﺴﻤﻬﺎ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً از ﻫﻤﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻮم [ اﻧﺴﺎﻧﻲ
] و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ. ﻫﻤﺎن ﺗﺰﻟﺰﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ در رﻓﺘﻦ از دﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻬﺎي ﻓﻠﺴﻔﻪ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ
"ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ اﺳﺘﺎﻧﻔﻮرد" ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺸﺎور داﺷﺘﻢ. ﺗﺰﻟﺰﻟﻲ ﻛﻪ س. ﭘﻲ. اﺳﻨﻮ1 در رﺳﺎﻟﺔ ﻣﺸﻬﻮرش "دو ﻓﺮﻫﻨﮓ" ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ.[ 2 ] ﺗﺰﻟﺰﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ "ﻋﻠﻢ"
ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ "ارزﺷﻬﺎ" ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﺣﺎل آن ﻛﻪ آﻳﻨﺪه ﺗﺎ ﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎي ﺗﻮﺳﻂ
ارزﺷﻬﺎ رﻗﻢ زده ﻣﻲﺷﻮد . اﻳﻦ ﺗﺰﻟﺰل در ﻧﺎم "ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ"، ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ آنرا ﺗﺮﻛﻴﺐ دو واژة ﻣﺘﻀﺎد ﻣﻲداﻧﻨﺪ، ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ. ﮔﻮﻳﺎ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را در دو ﺳﻮي ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻮم دﻗﻴﻘﻪ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺎدهاي ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﻳﻞ در ﭘﻲ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ.
آﻧﭽﻪ ذﻳﻼً ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ در ﺧﻼل ﻣﺮوري ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ﺑﻪﺟﺎي ﺳﻌﻲ در ﻛﺴﺐ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ (ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻋﻠﻮم دﻗﻴﻘﻪ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ آن روشﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﻜﻢ و راﻫﻴﺎﺑﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ ﻋﻴﻨﻴﺖ اﺳﺖ)، وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد. ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺑﻲﭘﺎﻳﮕﻲ ﺑﻮدن ﺧﻮد واﻗﻒ و ﻣﻌﺘﺮف اﺳﺖ؛] اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ [ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺧﻮد را از واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ
"ﺟﻬﺖدار" ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻟﺬا، اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﺶ را در ﻓﻀﺎﻳﻲ "ﺑﻲﻃﺮف" اﻧﺠﺎم دﻫﺪ، ﻛﺎﻣﻼً ﭘﻮچ و ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ. و ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺨﻦ: ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺮان] آﻳﻨﺪه [ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﭼﺮاﻛﻪ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ ﻧﮕﺮان ﺑﺎﺷﻴﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ "ﺑﻲﻃﺮف" ﺑﺎﺷﻴﻢ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﭼﻨﺪ راﻫﻜﺎر و ﻫﺪف ذﻳﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻲآﻳﻨﺪ. ﻧﺨﺴﺖ، ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺿﺮورت ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري از آﻳﻨﺪه. دوم، ﻗﺮاردادن آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ در ﻣﺘﻦ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ. ﺳﻮم، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﺎدرﺳﺘﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎﻳﻤﺎن در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺑﻴﻨﺸﻤﺎن از آﻳﻨﺪه رخ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ راﻫﻜﺎر (اﺳﺘﺮاﺗﮋي) دﻳﮕﺮي را ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ. داﺷﺘﻦ ﺳﻨﺎﻳﻮرﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري ﻣﻮﺟﻪ، ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪﻧﺎم ﻋﻴﻨﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ از ﻛﻨﺎر ارزﺷﻬﺎﻳﻤﺎن ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﻜﻨﻴﻢ. و اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻫﻢ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﻢ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ادﻋﺎي ﻋﻴﻨﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﻲﺑﻨﻴﺎد ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲﻫﺎ از ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ، زﻳﺮا در ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻮﻣﻲ ﻣﻌﻴﺎر
"ﻋﻴﻨﻲﮔﺮاﺑﻮدن ـ ﻋﻠﻤﻲﺑﻮدن" ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ اﺳﺖ. ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲاي ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن "داﻧﺶ" و "ﻋﻘﻴﺪةﺻِﺮف" را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺷﻜﻞ ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﺑﻪﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﻫﺮﭼﻨﺪ آﻳﻨﺪهﭘﮋوﻫﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ درﻇﻞّ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺒﺎتﮔﺮا1 ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ، اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﭘﺎراداﻳﻢ اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ـ از اﺛﺒﺎتﮔﺮا ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺟﺪﻳﺪ ـ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ. ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز اﺳﻢ و رﺳﻤﻲ ﻧﺪارد، و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﻨﮕﻲ از ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪاي ـ اﮔﺰﺳﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ2 ﺑﺎﺷﺪ.
در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎم ﻳﻚ ﭘﺎراداﻳﻢ، ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ و ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﭘﺎراداﻳﻢ اﺛﺒﺎتﮔﺮا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻢ. و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺳﻴﺮي در ﺗﺤﻮل ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﭘﺎراداﻳﻢ3 ﻛﻪاﺧﻴﺮاً در ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ، ﻧﻘﺪادﺑﻲ، ﻓﻠﺴﻔﻪ، رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻣﻲﭘﺮدازم
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان