تازه‌ترین شواهد هم نتوانسته‌اند پاسخی قطعی برای این پرسش بیابند که آیا گیاهان می‌توانند از جایی غیر از دی‌ان‌ای والدینشان، به ژن‌های «اجدادی» خود دست یابند یا خیر؟
مجید جویا: دو مقاله می‌خواهند شانس دوباره‌ای برای مطرح شدن این ادعا بدهند که گیاهان می‌توانند خواص وراثتی ناشی از یک ژن جهش یافته از والدین خود را پس بزنند و به جای آن یک کپی «اجدادی» سالم‌تر از مادربزرگ خود را قرار دهند.
سوزان لوله، متخصص ژنتیک گیاهان که اکنون در دانشگاه واترلو کانادا مشغول به کار است، اولین بار در سال 2005/1384 و به همراه همکارانش، شواهدی را منتشر کرد که به موجب آن، گیاهان می‌توانند ژن‌های درست را از دو نسل قبل از خود بگیرند، حتی اگر ژنوم نسل مابین این دو، تنها یک نسخه جهش یافته داشته باشد. برخی این ایده را مطرح می‌کنند که این نوع از وراثت باید نیاز به نوعی ذخیره پنهان از داده‌های ژنتیک در جایی خارج از دی‌ان‌ای داشته باشد (شاید در آر‌ان‌ای رونوشت شده از ژن‌های سالم)، که گیاه بتواند پس از آن ژن جهش یافته را اصلاح کند. چنین یافته‌ای در صورت اثبات می‌توانست مفهوم نوین وراثت ژنتیک را زیر و رو کند، اما همان گونه که پیش‌بینی می‌شد با بدبینی قابل توجهی روبرو شد.
بعدها دو گروه از پژوهشگران گزارش کردند که تلاش‌شان برای باز تولید آن یافته‌ها با شکست مواجه شده است. به ادعای این پژوهشگران، نتایج اصلی نشان از گونه جدیدی از وراثت نداشتند: بلکه، نمونه‌های آزمایش‌های اولیه فقط آلوده به گرده‌های دیگر گیاهانی بودند که دارای ژن‌های اجدادی بودند. رافائل مرسیر، زیست شناس گیاهی در موسسه ملی تحقیقات کشاورزی فرانسه در ورسای، می‌گوید: «پس از آن همه عقب نشستند».
ولی اکنون لوله داده‌های بیشتری را در مقاله‌ای که ماه گذشته منتشر کرد گردآوری کرده که به گفته خود او، جایگاهش را ارتقا می‌بخشد. به گزارش لوله، سلول‌های موجود در نمونه بالغ گیاه شاهی (Arabidopsis Thaliana) می‌تواند به جای این که مانند دیگر گیاهان، حاوی ژن والدین خود باشد، ژن مادر بزرگ خود را بگیرد. به گفته او، این شواهد سبب تقویت نظریه‌ای می‌شوند که به موجب آن، گیاهان به نحوی در جایی خارج از توالی دی‌ان‌ای خود حاوی یک مخزن از داده‌های ژنتیکی اجدادی هستند. این شواهد جدید، نگرانی‌ها در مورد آلودگی به گرده را نیز از میان می‌برند.
انیمش رای، زیست شناس سیستم در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم زیستی کک در کلرمونت کالیفرنیا می‌گوید: «اگر به صحت آزمایش‌ها باور داشته باشیم، این مشاهدات بسیار فریبنده هستند».
کنترل آلودگی
ولی نگرانی بعدی، آلودگی از نوعی دیگر است. تحقیقات پیشین برای توصیف سلول‌ها، متکی به واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) بودند که روشی برای تولید تعداد زیادی کپی از یک نمونه دی‌ان‌ای است. ولی پی‌سی‌آر به شدت مستعد آلودگی است. به گفته لوله، او گام‌هایی برای محدود کردن آلودگی برداشته و آزمایش‌های خود را به اندازه کافی تکرار کرده تا احتمال نتایج نادرست به حداقل ممکن کاهش یابد. ولی به گفته رای، او احساس راحتی بیشتری در پذیرش این داده‌ها می‌داشت اگر لوله و گروهش آزمایش های کنترل بیشتری را برای اطمینان از عدم وجود آلودگی انجام می‌دادند.
یک زیست شناس گیاهی از دانشگاه دیویس کالیفرنیا به نام لوکا کومای، نتایج اخیر را رد نمی‌کند اما هنوز مردد است. او می‌گوید: «آیا یک مخزن ژنتیک جادویی وجود دارد که امکان دسترسی به خاطرات تاریخی دی‌ان‌ای را بدهد؟ من شواهد قانع کننده‌ای برای چنین ادعایی نمی‌بینم».
لوله برای تقویت بیشتر ادعای خود، به انتشار یک مقاله دوم توسط یک گروه مستقل اشاره می‌کند که پدیده مشابهی را این بار با سنتز ویتامین سی در A. thaliana مشاهده کرده‌اند. ولی کومای و دیگران می‌گویند که این مقاله چندان قانع کننده نیست، چون آلودگی احتمالی توسط بذرهای سرگردان را حذف نکرده است.
به گفته رای، به رغم بدبینی شایع، لوله و همکارانش مستحق احترام برای پیگیری یک مسئله دشوار هستند. او می‌گوید: «برای این که در عمل این رخدادهای پیچیده را حل کنید، باید خیلی شجاع باشید. که به نظر می‌رسد آنها این شجاعت را دارند».
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
تازه‌ترین شواهد هم نتوانسته‌اند پاسخی قطعی برای این پرسش بیابند که آیا گیاهان می‌توانند از جایی غیر از دی‌ان‌ای والدینشان، به ژن‌های «اجدادی» خود دست یابند یا خیر؟
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان