توجه به هويت فردي: مركز ثقل محيط آموزش مجازي

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[09 Aug 2007]   [ دکتر حسن ايرواني]

اشاره:

VLE  يا محيط آموزش مجازي اين امكان را فراهم مي آورد كه دانشجو بتواند نقشه شناختي ( cognitive map  ) خود را با تجربيات شخصي بسازد. تئوريهاي يادگيري و مدلهاي هوش و توانايي ذهني تماماً تلاشهايي هستند كه در جهت تبيين شاخص هاي جهاني ( universal traits  )يادگيري در انسان انجام گرفته اند. اين تئوري ها و مدل ها برآنند تا فرآيندهاي دريافت، فيلترينگ، ذخيره و يادآوري اطلاعات را به صورت جهاني توضيح دهند. اما اين مدل ها پاسخگوي گوناگوني روش ها و استراتژيهاي فردي نيستند. استراتژيهاي يادگيري بين افراد مختلف و حتي درون هر فرد متفاوت هستند ( Inter personal and intra personal  ). هر انساني از منظر خود به مشكلات نگاه مي كند. اين مقاله به تفاوتهاي شناختي در يادگيري مي پردازد. تفاوت در سبك هاي يادگيري كه باعث تمايز افراد مي شود و در نهايت نتيجه گيري مي كند كه محيط آموزش مجازي به بهترين نحو قادر به توجه به تفاوتهاي فردي است. تفاوتهاي فردي نكات مهمي هستند كه در آموزش سنتي به صورت عمده مغفول مانده اند.

 

فرآيند ، سبك ، استراتژي:

فرآيند واژه اي كلي است كه به روشهاي يادگيري جهاني دلالت مي كند و از فردي به فرد ديگر تغيير نمي كند. مثلاً همه انسانها از فرآيندهايي نظير محرك و پاسخ ، تعميم و تقويت بهره مي برند. سبك به تمايلاتي اشاره دارد كه بطور ثابت در هر فرد وجود دارند. سبك يادگيري شما باعث تفاوت شما از ديگران مي شود. مثلاً ياديگري كلامي شما ممكن است بهتر از يادگيري بصري باشد. يا ممكن است شما اسامي را بهتر از اعداد حفظ كنيد. استراتژي روش برخورد با مسئله است . هر فردي در درون خود استراتژيهايي براي حل مسئله دارد و در برخورد با يك مسئله از يك يا تعدادي از اين استراتژي ها بهره مي برد. بعبارت ديگر يادگيري حاصل كاربرد فرآيندهاي جهاني ، سبك هاي فردي و  استراتژي هاي دروني است.

حل مسئله حاصل تعامل فاكتورهاي شخصيتي و شناختي است و تعامل باعث ارتباطي مي شود كه آنرا سبك شناختي مي ناميم. سبك هاي شناخـتي يا يادگيـري شاخـصه هاي شناختي ، عاطفي و فيزيولوژيكي هستند كـه روش هاي يادگيري يك فرد را  از فرد ديگر متمايز مي كنند ( keefe 1974  ). اين تفاوت ها معمولاً‌ در كلاسهاي سنتي مورد توجه قرار نمي گيرند و پژوهشهاي كيفي مشاهدات كلاسي و همچنين بررسي روشهاي سنجش در آموزش سنـتي همگي بيانگر همين مطلب هستند. سبك هاي يادگيري بسيار متعدد هستند و ما در اينجا فقط به موارد خاصي از آنها اشاره مي كنيم.

 

استقلال محيطي : ( Field independence  )

افراد داراي سبك « استقلال محيطي» افرادي هستند كه مي توانند به يك آيتم در ميان محيطي از آيتم هاي انحرافي توجه نمايند. در عوض  افرادي كه داراي سبك  وابستگي محيطي هستند به كـل محيط توجه مي كنند و معمولاً  از جزئيات درون محيط غافل مي شوند. سبك مستقل از محيط به شما كمك مي كند تا بتوانيد اجزاء را  از كـل متمايز نمائيد ( مثل خواندن يك متن در اتوبوس شلوغ مدرسه ) اما افرادي كه استقلال محيطي فراواني دارند ممكن است به مشكل ديد تونلي (tunnel vision) دچار شوند. يعني مي توانند صرفاً‌ اجزاء را ببينند و از درك ارتباط اجزاء با كل غافل مي شوند. اين افراد بعنوان مثال آنچنان غرق دريافت درختها مي شوند كه جنگل را نمي بينند.

پژوهش نشان مي دهد كه FI  با رشد كودك افزايش مي يابد و در دوران بزرگسالي فرد تمايلات غالب خود را به يكي از دو مورد FI/FD  نشان مي دهد. مردان بيشتر FI  هستند جوامع سنتي بيشتر باعث رشد FD  و جـوامع دموكراتيك باعث رشد FI   مي شوند، علاوه بر اين افراد FI  از جهات عاطفي مستقل تر و رقابتي تر هستند و اعتـماد به نفس بيشتري دارند افراد FD بيشتر اجتماعي هستند.

سوال اينست كه اين دو سبك چگونه به محيط آموزش ارتباط پيدا مي كنند ؟ پاسخ اينست كه در محـيط آمـوزش سنتي دانشجو مي بايستي خود را با محيط غالب كه توسط برنامه درس و استاد تدوين گشته اند تطبيق دهد. بعنوان مثال در تمامي مـتدهاي آمـوزش بر ترغيب رقابت در كلاس تاكيد مي شود و ايـن مسئله مي تواند عـاملي بازدارنده  براي افراد FD  باشد . در محيط VLE   استفاده از محيط هاي مجازي گروهي مانند اتاقهاي گفتگو احتمالاً افراد FI  را بيشتر جلب مي نمايد ولي باعث سرخوردگي افراد FD‌ نمي شود و آنان مي توانند با امنيت رواني بيشتري در اين محيط گردش مي كنند.

 

كنش هاي نيمكره هاي چپ و راست مغز:

تارانس (1980 ) مشخصه هايي از غلبه نيمكره اي بصورت يك ليست بيان مي دارد.

 

غلبه نيمكره راست	غلبه نيمكره چپ
يادآوري قيافه ها پاسخ به تصاوير و نمادها انجام امور بصورت اتفاقي قضاوتهاي ذهني خواندن تركيبي تمايل به ترسيم و دستكاري اشياء تمايل به سوالات باز رهاسازي احساسات حل مسئله بصورت شهودي	يادآوري نام ها پاسخ به دستورات كلامي و توضيحات انجام امور به صورت سيستماتيك قضاوتهاي عيني خواندن تحليلي تمايل به گفتار و نوشتار تمايل به سوالات چهارجوابي كنترل احساسات حل مسئله بصورت منطقي

 

افراد در بزرگسالي معمولي در يكي از دو گروه قرار مي گيرند و بديهي است كه محيط هايي كه بتوانند فعاليت هاي آموزشي متفاوتي  را  ارائه نمايند به بهترين نحو باعث ارتقاء يادگيري هر دو دسته مي شوند.

 

تحمل نظرات مخالف:

برخي از افراد نظرات مخالف قالبهاي ذهني خود را به راحتي مي پذيرند و برخي ديگر غالب هاي ذهني خشك را رها نمي كنند در فرايند يادگيري هر كدام از اين موارد مزايا و معايب خود را دارند. گروه اول مطالب داراي ابهام و موارد غير مطمئـن را به راحـتي مي پذيرند. گروه دوم در مقابل مطالب جديد مقاومت مي كند و مـدارك بيشتري را بـراي كنارگذاشتن ايده هاي سابق خود طلب مي كند. VLE   در حالت ايده آل مي بايستي در ارائه مطالب اين تنوع ذهني در برخورد با مطالب جديد را مورد توجه قرار دهد . بعنوان مثال مي توان در كنار مطالب جديد بخشي را بازنمود كه دانشجو در صورت تمايل بتواند به مطالعه مدارك و استدلالهاي بيشتر و قويتر در تاييد آن مطلب بپردازد. در همين مورد خاص مشاهده مي كنيد كه در كلاسهاي سنتي بحثهاي بسيار داغ معمولا مورد استقبال گروهي از دانشجويان قرار مي گيرد و گروهي ديگر معمولا از ادامه بحث ابراز خستگي مي كنند البته نوع موضوع درس قابل ارائه نيز مسئله مهمي است كه بايستي در روش استدلالها تاثير گذار باشد.

 

پاسخ آني در مقابل پاسخ عمقي (Reflection vs. lmpulsion  ):

ديويد ادوينگ (1977) نام هاي ديـگري نيز براي تفكـر آني و عمقي بكار مي برد : تفكر شهودي در مقابـل تفكر سيستماتيك. در گروه اول فرد مانند قمارباز از ميان راه حلهاي پيش رو يكي را انتخاب مي كند و تمايل به آزمايش و خطا در وي زياد است. در مقابل در گروه دوم افراد تمامي جهات و جنبه هاي يك موضوع را قبل از انتخاب در نظر مي گيرند. در كلاس هاي سنتي افراد از اين جهت يكسان در نظر گرفته مي شوند و در آموزش و سنجش تفاوت هاي سرعت پاسخ دهي و واكنش مورد توجه قرار نمي گيرند. بعنوان مثال در آموزش زبان پژوهش نشان مي دهد كه افرادي كه از پاسـخ هاي آني بيشتر استفاده مي كنند موفق تر هستند  ( جيمي سون 1992 ) در محيط سنتي آموزش معلمان تمايل زيادي به تصحيح اغلاط دارند و اين موضوع باعث سرخوردگي گروه متمايل به پاسخ هاي آني مي شود. عدم تمايل گروه عمده اي از دانشجويان به صحبت در جمع مي تواند حاصل همين موضوع باشد.

 

سبك بصري در مقابل سبك شنيداري:

تمايل به يادگيري از يكي از دو سبك فوق نيز باعث دسته بندي افراد در دو گروه عمده مي شود. ريد (1987) دريافت كه اين دسته بندي متاثر از تفاوت هاي فرهنگي ، جنسيتي و موضوعي است. ارائه مـطالب با استفاده از ابزارهاي الكترونيك در هر دو حالت سمعي و بصري بسيار راحت تر است . بعنوان مثال دانشجو مي تواند صرفا به يك ديالوگ گوش كند يا تصاوير مربوط را نيز همزمان مشاهده نمايد.

 

استراتژي هاي يادگيري:

اومالي و ديگران (1985) استراتژي هاي يادگيري را  به سـه بخش فرا شناختي ، شناختـي و اجتماعي عـاطفي (  Metacognitive – Cognitive-Sociocognitive  ) تقسيم نمودند. زيرمجموعه هاي هر دسته به شرح ذيل مي باشند:

بعنوان بخشي  از متدولوژي كار در VLE  مدرس به دانشجو كمك مي كند تا بتواند رجحان ها و تمايلات سبكي خود را بيابد و نسبت به استراتژي هاي در دسترس براي انجام يك فعاليت آموزشي آگاهي يابد (Thompson akd Robin 1996 ) .

از طريق آزمون، پرسشنامه و مصاحبه مدرس از تمايلات دانشجو آگاه مي شود و در مورد استراتژيهاي كار در محيط ON-Line  و Off-Line  مشاوره مي دهد. مدرس همچينن مي تواند خلال فعـاليت ارائه شده دانشـجو را به درك استراتژي ها نايل سازد . مثلاً با بكار بردن تمرينهايي در حوزه بازيهاي ارتباطي، سريع خواندن، بيان سليس، تحليل خطاها و نظاير آن مدرس مي تواند بصورت آگاهانه و نيمه آگاهانه دانشجو را به سمت استراتژيهاي موفق سوق دهد.

مدرس بايد براي برطرف نمودن نقاط ضعف از تكنيكهاي جبراني (Compensatoy ) بهره بگيرد. آكسفورد (1990) استراتژيهاي قابل استفاده براي مدرس و كاربر را بصورت ذيل ترسيم مي نمايد.

 

استراتژيهاي مستقيم:

1-       حافظه

الف-  ايجاد روابط ذهني نظير تلفيق و دسته بندي

ب  –   كاربرد تصاوير و اصوات

ج-    بازخواني درست پس از مطالعه سازمان يافته

 

2-    شناخت

الف -  تمرين

ب-  دريافت و ارسال پيام

ج-  تحليل و استدلال

د-  ساختارسازي  براي دريافت و ارائه پيام از طريق نت برداري ، خلاصه سازي و  ……

 

2-       جبران

الف- حدس زدن هوشيارانه ازطريق علائم كلامي و غيركلامي

ب- غلبه بر ضعف ها ازطريق رجوع به زبان مادري ، دريافت كمك ، استفاده از علايم غيركلامي ، اجتناب از ارتباط و يا ايجاد ارتباط و انتخاب موضوع

 

استراتژيهاي غيرمستقيم :

1- فراشناخت

الف- توجه ، پيش مطالعه و مؤخر ساختن بيان براي تمركز بر پيام

ب-   تنظيم و برنامه ريزي شخصي براي يادگيري

ج-    سنجش پيشرفت خود

 

2- حوزه احساس و عاطفه

الف - كاهش اضطراب مثلا با استفاده از خنده

ب-    ترغيب خود ازطريق پاداش به خود مثلاً با پخش موسيقي مورد علاقه پس از هر موفقيت

ج-      آگاهي از تمايلات عاطفي خود نظير يافتن زمان مناسب براي هر فعاليت آموزش

 

3-       حوزه اجتماعي

الف- پرسش براي تبيين يا تصحيح از همدرسي هاي خود و يا مدرس

ب-  مشاركت با ديگران و انتخاب همدرسي هاي مورد علاقه يا همدرسي هاي سطوح بالاتر

ج-  شركت در گروههاي مجازي سطوح بالاتر و يا پايين تر براي دو گروه دانشجويان با استعداد بالا و يا ضعيف

د-  تعامل اجتماعي ازطريق درك فرهنگهاي ديگر و احساسات ديگران و يافتن استراتژيهاي جديد

 

استراتژي هاي يادگيري	توضيح
استراتژي هاي فراشناختي
پيش سازماندهي	پيش آگاهي كلي از موضوع
توجه هدايت شده	تصميم براي مشاركت در فعاليت آموزشي
توجه انتخابي	تصميم براي توجه به بخش هاي خاص از ورودي هاي آموزش
مديريت شخصي	درك شرايط يادگيري بهتر و آمادگي براي بروز آنها
طراحي كنشي	طراحي نحوه كنش به دريافت هاي كلامي
نظارت شخصي	تصحيح بيان خود از جهات زباني نظير گرامر و تلفظ
توليد مأخر	تصميم به معوق ساختن پاسخ براي تامل بيشتر
سنجش شخصي	آزمودن موفقيت توليد در مقابل پاسخ هاي ارائه شده
تكرار	تقليد مدلهاي ارائه شده از طريق بيان بلند يا مسكوت
يافتن منابع	جستجو براي مطالب مرتبط
ترجمه	استفاده از زبان اول براي درك مطالب ارائه شده در زبان دوم
دسته بندي	بازسازماندهي مطالب و دسته بندي براي رجوع بعدي
نوت برداري	استفاده از روشهاي گوناگون نوت برداري و خلاصه نويسي
قياس	كاربرد قوانين براي توليد يا درك زبان
بازتركيب	درك ازطريق تركيب دوره عناصر داده
نمادسازي	ايجاد ارتباط بين داده جديد با نماد موجود در ذهن ازطريق استفاده از زبان آشنا
تقويت قوه شنيداري	نگهداري كلمات ، جملات و متن هاي بلندتر از طريق شنيداري
كاربرد در زمينه	بكار بردن مناسب كلمات يا عبارات در متن
بسط	ارتباط دادن اطلاعات جديد ، مفاهيم ديگر ذهني
انتقال	بكار بردن اطلاعات سابق براي انجام آسانتر يك فعاليت آموزشي
استنباط	بكار بردن اطلاعات موجود براي حدس آيتم هاي جديد ، پيش بيني نتايج يا تكميل اطلاعات ناقص
استراتژيهاي اجتماعي عاطفي
مشاركت	كار با يك يا چند همدرس براي كسب و تجميع اطلاعات
پرسش به منظور تبيين	درخواست از مدرس براي بازگويي و توضيح
اجتناب از موضوع يا عنوان	پرهيز از ادامه درس به دلايل شخصي و يا عدم علاقه به موضوع
سيگنالهاي غيركلامي	ارائه سيگنالهاي غيركلامي در مواردي كه سيگنال كلامي سخت باشد
تغيير زبان	استفاده از زبان اول در مواردي كه پيام در زبان دوم غيرقابل فهم باشد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

خلاصه: همانگونه

كه در ابتداي بحث گفته شد  افراد  از فرآيندها، سبك ها و استراتژي هاي همگون و  يا متفاوتي در روند آموزش بهره مي‌گيرند. محيط آموزش مجازي امكان بهتري را

براي يادگيري شخص فراهم مي آورد. كلاس درس سنتي باتوجه به نوع درس زمان محدود و خصوصا روشهاي تدريس هر معلم صرفا از تعدادي از سبك ها و استراتژي هاي فوق بهره مي گيرد. امكان تعامل به حداقل مي رسد و زمان حضور در كلاس بسيار مقيد است.

در محيط مجازي محدوديت هاي فوق بطور سنتي برداشته مي شود. گرچه ممكن است محدوديتهاي ديگري را اعمال نمايد كه موضوع اين مقاله نيست. ازطرفي ديگر دانشجو در محيط سنتي با مجموعه اي از ترسها وارد محيط مي شود. ترس از شكست در مقابل ديدگان ديگران مهم ترين اين ترسهاست. به عبارت ديگر محيط مجازي اين امكان را فراهم مي آورد كه اين ترس ها از محيط بيرون رانده شوند (Desuggestion ) و درعوض انگاره هاي مثبت وارد محيط شوند (Suggestion  ) VLE  در شكل ايده آل مي تواند محيط بهتري را براي يادگيري اكتشافي ( Discovery Learning ) فراهـم آورد همچنين بعلت تعامل با افراد بيشتر و امكان شركت در گروه هاي بالاتر و پائين تر تفكر واگرا (Divergent) بيشتر تقويت مي شود و در نتيجه امكان بروز خلاقيت بيشتر است.

محيط كاري آينده محيطي كاملا تكنولوژيك است . VLE  دانشجو را در حين تحصيل براي ورود به بازار كار آتي آماده مي سازد. سخن آخر آن كه بعلت استفاده از امكانات فراوان تر و كنار گذاشتن ترسها و اضطراب هاي موجود در سازمان آموزش سنتي ( suggestlogy  ) محيط آموزش مجازي VLE  مي تواند رضايت مندي بيشتري را در دانشجو ايجاد نمايد. VLE  مي تواند در شرايط ايده آل از تمام ظرفيت هاي مثبت كلاس سنتي نظير ارتباط با معلم و همكلاسي هاي به نحوه بهتر بهره جويد و بعلاوه مي تواند ظرفيت هاي مصرف نشده محيط آموزش مطلوب را وارد سيستم كند . آنچه كه سابقاً در كتابها بعنوان روش هاي فردگرايانه و انسان گرايانه (Humanistic Approach ) نامگذاري شده بود اكنون در  VLE عرصه بروز و ظهور مي يابد.

 

منابع و مأخذ:

1. اولي ، جي . مايکل ؛ جموت ، آناديو. ؛ استونر – منزانارس ، کلوريا ، کوپر ، ليندا ؛ روسو ؛ روکو  پي b  1985. کاربرد استراتژي يادگيري براي دانشجويان زبان دوم . فصلنامه تسول 584-557 :19 آکسفورد ، ربکا . 1990. سبک هاي استراتژي ها و ظرفيت . ارتباط با آموزش زبان . در پري و استنسفيلد 1990

 

2.  اوينگ، ديويد . وي. 1977 . کشف سبک حل مسئله . روانشناسي امروز 73-69: 11

 

3.  تارانس ، اي ، پاول . 1980 سبک  شما در يادگيري و تفکر فرم هاي  بي و سي  . آتن ؛ انتشارات دانشگاه جرجيا

 

4. کيف ، جي ، وي 1979 . سبک هاي يادگيري دانشجويان ، رستنو ن وي اي : انجمن مديران مدارس متوسطه

 

 

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

+ توجه به هويت فردي: مركز ثقل محيط آموزش مجازي 

منبع:

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---