Iranian Futurist

مقدمه

چنان که ذکر شد، آگاهی مدیران نسبت به روندهای رشد و تغییر فناوری سبب میشود جهتگیریهای سازمانی برای سرمایهگذاری و استفاده بهینه از منابع و امکانات اصالح شود. این امر نه فقط موجب جلوگیری از هدر رفتن و ضایع شدن منابع سازمان میشود، بلکه عاملی برای تقویت موقعیت سازمان در بازار فعالیت خود خواهد بود؛ بنابراین به نظر میرســد این آگاهی برای مدیران در سطوح حکومتی - به جهت دسترسی به منابع ملی و بُرد نفوذ - الزم و حیاتی است. اگرچه پیشبینیهای متعــددی در این رابطه از طریق پایگاههای مختلف در ســطح شبکه جهانی قابل دستیابی اســت، اما با توجه به اشتراکها و نقاط افتــراقِ پیشبینیها و در نظر گرفتن میزان اعتبار مؤسســههای مختلف، در ادامه، به بررســی دو گزارش مربوط به مؤسسه گارتنر با عنوان »10 فناوری راهبردی برتر گارتنر برای 2017 »و مؤسسه جی.اف.اف با عنوان »روندهای داغ فناوری در 2017 »خواهیم پرداخت. 10 فناوری راهبردی برتر برای 2017 گارتنر با توجه به زمینه فعالیت خود، روندهای فناوری در ســال 2017 را تنها در زمینه فناوری اطالعات یا حداقل مرتبط با آن در نظر گرفته اســت. گارتنر این روندها را در سه دسته اصلی هوشمند، دیجیتال و شبکه که موضوعهایی از ســطوح زیرســاختی تا محصول نهایی را شامل میشوند، طبقهبندی کرده است )شکل روبهرو(. هوشمند ساخت سیستمهای هوشمندی که توانایی یادگیری و تطابق خودکار با محیط خود را دارند، امروزه به یکی از عرصههای مهم رقابت عرضهکنندگان فناوری تبدیل شده است. گارتنر در این دسته سه روند را پیشبینی کرده است:
1 .هوش مصنوعی و یادگیری پیشرفته ماشین هوش مصنوعی که هم اکنون شــامل فناوریهایی از جمله شــبکه عصبی و یادگیری عمیق است، میتواند با گسترش بیشتر به قدرت درک، یادگیری و پیشبینی آینده برای انطباق با محیط و شرایط دست یابد. افقی که برای این روند قابل تصور اســت، زمانی خواهد بود که هوش ماشــینی، خود به قابلیت خلق هوش و اصالح خود مسلح شود.
2 .اپلیکیشنهای هوشمند برنامههای هوشمند طیف وسیعی از برنامههای کاربردی از دستیاران مجازی شــخصی تا برنامه های بزرگ در ســطح سازمانی را شــامل میشود. گارتنر پیشبینی میکند تا سال 2018 بیش از 200 شرکت از بزرگترین شرکتهای دنیا از برنامههای هوشــمند برای کاهش هزینهها و بهبود تجربه مشــتریان استفاده خواهند کرد.
3 .اشیاء هوشمند هوشــمند شدن اشــیاء، از رباتها گرفته تا اتومبیلهای خودکار، سهم زیادی از بازار تجارت دیجیتال را از آن خود خواهد کرد. در این صورت، بســیاری از خدمات توسط اشیاء هوشمند قابل ارائه است و تقربیاً هوش مصنوعی در همه جا، خانه، اداره، یا هرجای دیگر مشخص و ملموس خواهد بود. دیجیتال با پیشــرفت فناوری، مرزهای بین دنیای دیجیتال و واقعی رفتهرفته از میان خواهــد رفت و دنیای دیجیتال بــا جزییات بیشتری دنیای واقعی را انعکاس میدهد. این امر، زمینه مســاعدی را برای گســترش مدلهای جدید تجارت فراهم خواهد کرد.
4 .واقعیت مجازی و افزوده سیســتمهای واقعیت مجــازی و واقعیت افزوده با خلق محیطی شــبهواقعی میتوانند تجربه کامالً جدیدی از ارتباط و تعامل را فراهم آورند. به عنوان مثال، واقعیت مجازی میتواند برای سناریوهای آموزش از راه دور یا تجربههایی که در واقعیت امکان آن محدود یا بســیار هزینهبر است مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین، واقعیت افزوده میتواند با آمیختن دنیای مجازی و واقعی، اســتفاده توأمان اشــیای مجازی و واقعی، چه در زمینه تبلیغات و چه در زمینه تسهیل کارها، یاریدهنده مشاغل باشد. افقی که برای این فناوری قابل تصور است، رسیدن به نقطهای است که بتوان تمامی حواس انسان را توسط آن درگیر کرد و دنیای واقعی را به معنای واقعی کلمه، همهجانبه شبیهسازی نمود.
5 .دوقلوی دیجیتال دوقلوی دیجیتال، مدلی نرمافزاری از یک سیستم یا شیء واقعی است که حالت ها و شــرایط سیستم اصلی را نشــان میدهد. با جمعآوری دادههای فیزیکیِ حاصل از حســگرهای مختلفِ تعبیه شده در سیستم اصلی، دوقلوی دیجیتال قادر اســت شرایط دنیای واقعی را برای آن سیســتم شبیهسازی کند. از این مدلهــا میتوان برای آزمایش، تحلیل اطالعات و پیشبینی حالتهای آینده سیستم اصلی استفاده کرد. گارتنر پیشبینی میکند طی سه تا پنج سال آینده میلیاردها شیء دوقلوی دیجیتال خواهند داشت.
6 .زنجیره بلوک این فناوری که به ســرعت در حال گسترش اســت، به عنوان یک دفتر کارتوزیع شده توصیف میشود و کاربرد فراوانی در تراکنشهای ارزهای مجازی نظیر بیتکوین دارد. در این سیستم، تمامی تراکنشها نه به صورت متمرکز، که بین تمامی دســتگاههای مرتبط توزیع میشود و نمیتوان مرکزیتی برای پایگاه داده یا واحد پردازش متصور بود. مهمترین ویژگی این فناوری امنیت و قابلیت اعتماد بسیار باالی آن است. پیشبینی میشود روند رو بهرشد استفاده از این فناوری که از سال 2016 به شدت افزایش یافته است، کماکان ادامه یابد. شبکه مفهوم شــبکه )mesh )به ارتباط پیوســته و پویای افراد، پردازشها، اشیاء و خدماتی که اکوسیستم هوشمند دیجیتال را میسازند اطالق میشود. هنگامی که این شبکه تحقق پیدا کند، تجربه کاربران در این فضا به کلی تغییر یافته و بنابراین فناوری پشــتیبان آن، معماری امنیت، و پلتفرمها نیز ناگزیر به تغییر و تبدیل هستند.
7 .سامانههای محاورهای سیستمهایی هستند که توانایی ارتباط با انسان به منظور ارائه اطالعات مورد نیاز وی یا انجام امور خاص را دارند. در ابتدا این انسان بود که میبایست خود را با قابلیتهای این سیســتمها هماهنگ و منطبق میکرد، اما امروزه به مدد هوش مصنوعی، شبکه ابزار و اینترنت اشیاء این سیستمها توانایی انطباق خود با انسان و خواستههای او را کسب میکنند. بنابراین انتظار داریم تا در گذر زمان، طیف و کیفیت خدمات قابل ارائه توسط این سیستمها همواره افزایش یابد.
8 .معماری شبکهای برنامه و خدمت شــبکه هوشمند دیجیتال، نیازمند نوعی معماری مناسب است تا بتواند بر پایه آن به درستی شکل گرفته و خدمترسانی کند. این معماری)MASA )امکان پیادهسازی و پردازش سرویسها و فضاهای ابری را محقق میکند. بر پایه این معماری، خدمات چند کاربری و چند نقشی، با استفاده از دستگاههای متعدد و ارتباط از طریق شبکههای گوناگون قابل ارائه خواهد بود.
9 .پلتفرمهای فناوری دیجیتال در آینده نزدیک، هر ســازمانی از ترکیب 5 پلتفرم فناوری دیجیتال استفاده خواهد کرد: سامانههای اطالعاتی، تجربه مشتری، تحلیل و هوشمندی، اینترنت اشیاء و محیطهای کسب و کار. در این زمینه، به صورت ویژه، اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و سیســتمهای محاورهای، مورد تمرکز خواهند بود. بنابراین، تکامل سازمانها و صنایع برای پاسخگویی به چالشهای تجارت دیجیتال از اهمیت باالیی برخوردار است.
10 .معماری امنیتی انطباقی شبکه دیجیتالی هوشمند و پلتفرمهای فناوری دیجیتال، نیازمند آن است تا امنیت به صورتی سیال و انطباقی درآید. به عنوان مثال، امنیت در اینترنت اشیاء، بحثی بسیار چالشی و مهم به حساب میآید. ساختارهای امنیتی باید بتوانند خود را با شرایط جدید منطبق کرده و در همه حال برقراری امنیت را تضمین کنند؛ بنابراین انتظار میرود امنیت چندالیه و اســتفاده از تحلیل هویتی و عملکرد کاربران، به یکی از نیازمندیهای اصلی هر تشکیالت مجازی تبدیل شود. در مقایسه با گارتنر، جی.اف.اف، تنها روندهای فناوری در حوزه آی.تی را مورد توجه قرار نداده است؛ اگرچه عمده مواردی که به آن اشاره میکند مربوط به آی.تی و موضوعهای وابسته است. جی.اف.اف معتقد است ظهور فناوریهای جدید به معنای روشهای نوین انجام کارهاســت کــه روی آوردن به آنها میتواند در پیروزی یا شکست سازمانها تعیینکننده باشد. در ادامه به 10 مورد از فناوریهای تأثیرگذار در سال 2017 میپردازیم: 1 .پردازش موازی اگرچه ســرعت پردازش رایانههای کنونی نسبت به نسلهای قبلی خود بسیار افزایش داشــته است، اما این سرعتهای بسیار باال نیز پاسخگوی بسیاری از نیازهای ما نیست. به عنوان مثال، شبیهسازیهای علمی، پیشبینی وضعیت آب و هوا، ساخت انیمیشن و متناسبسازی، مواردی هستند که به قدرت پردازشی بســیار باالیی نیاز دارند و با رایانه های امروزی نیز ممکن اســت یک سلسله عملیات از این دســت چند روز تا چند ماه زمان بگیرد. به همین علت، روش پردازش دادهها از حالت ســری و نوبتی در حال کوچ به سمت پردازشهای موازی و چندکاناله است. در پردازش موازی میتوان از ظرفیت پردازشی چندین )دو تا چند هزار( هسته پردازشگر برای انجام عملیات مختلف بهره گرفت. اما کوچ از پردازشهای سری به موازی به آسانی صورت نمیگیرد. بسیاری از نرمافزارهایی که برای پردازش ســری نوشته شدهاند باید تغییر کنند و قابلیت استفاده از فناوری پردازش موازی به آنها افزوده شود که البته این مهم نیازمند صرف هزینه و زمان است؛ اما منفعت حاصل از استفاده از این فناوری در نهایت بسیار فراتر از هزینههای آن خواهد بود. با توجه به این امر، زیرســاختهای نرمافزاری و سختافزاری پردازش موازی به ســرعت در حال گسترش است و در آیندهای نزدیک این فناوری همهگیر و اجتنابناپذیر خواهد شد.
2 .رابط کاربری صِ فر بر مبنای این فناوری، ارتباط انســان با ابزار )به ویژه ابزار دیجیتال( از حالت استفاده از رابطهای انتقال فرمان همانند ریموت کنترل تلویزیون یا صفحه کلید رایانه خارج شده و بر اساس راههای طبیعی ارتباط انسانی همانند لمس، فرمان صوتی، تشخیص حالتها و رفتار پایهریزی میشود. البته کاربران ایکسباکس مایکروســافت که برای ارتباط با آن از کینکت استفاده میکنند با این فناوری بیگانه نیستند؛ اما گسترش و نفوذ این فناوری در همه دستگاههای مورد استفاده انسان، نیازمند توسعه هوش مصنوعی و فناوریهای مرتبط است. جی.اف.اف پیشبینی میکند تا ســال 2020 رابطهای کاربری بر مبنای هوش مصنوعی جایگزین گوشیهای هوشمند شوند.
3 .زنجیره بلوک دربــاره مفهوم زنجیره بلوک و کاربــرد آن پیشتر در گزارش گارتنر صحبت شد؛ اما آنچه جی.اف.اف در این رابطه به آن اشاره میکند فراتر از پیشبینی گسترش این فناوری اســت. این مرکز معتقد است آنچه که ما میتوانیم در رابطه با این فناوری انجام دهیم در ابتدا، تشکیل کمیته یا گروهی برای ضبط فرایندها و نظارت بر آن اســت. ترســیم مدلهای جدید سازمانی و همچنین پرداختن به امنیت فناوری زنجیره بلوک و چگونگی آسیبپذیری خود فناوری و صنایــع مبتنی بر آن، از دیگر موضوعهایی اســت که در این ارتباط امکان سرمایهگذاری روی آنها وجود دارد.
4 .امنیت اینترنت اشیاء تحقق اینترنت اشیاء، طیف گستردهای از چالشهای امنیتی را با خود به همراه دارد و مــا با کمبود دانش جدی در این حوزه و عدم آمادگی برای رویارویی با این چالشها روبهرو هستیم. به نظر میرسد سال 2017 نقطه مهمی در صنعت اینترنت اشیاء است و این فناوری بسیار رشد خواهد داشت. در این راستا نیاز به معماریهای امنیتی نوآورانه که توانایی پاسخگویی به طیفی از نیازهای امنیتی اینترنت اشیاء را دارند، احساس میشود. بنابراین، موضوع امنیت در این حوزه باید به عنوان محور راهبردهای دیجیتالی ســازمانهای استفاده کننده از این فناوری قرار بگیرد.
6 .تجزیه و تحلیل نیروی کار تجزیــه و تحلیل نیروی کار، یک مجموعه پیشــرفته از ابــزار تحلیل دادهها برای اندازهگیری جامع بهرهوری نیروی کار است. این فناوری میتواند بینش مناســبی درباره مدیریت نیروی کار از تعدیل و استخدام تا آموزش و گسترش تواناییهای افراد ارائه دهد. به بیان ساده، این فناوری که دارای روششناسی مبتنی بر اسناد است، میتواند مدیریت منابع انسانی سازمان را غنی و راهبردی کند. شــرکتهای پیشرو همواره از تجزیه و تحلیل پیشبینانه برای شناسایی ریســک خروج استعدادها، روشهای پایبند کردن نیروها، یا افزایش بهرهوری اســتفاده میکنند. در سال 2016 تنها 20 درصد شرکتها از تجزیه و تحلیل نیروی کار استفاده میکردند و پیشبینی میشود این میزان در سال 2017 با توجه به مزایای آن رشد قابل توجهی داشته باشد.
7 .رؤسای رباتی فناوری هوش مصنوعی همواره در سالهای اخیر در حال پیشرفت بوده است. هــماکنون یکــی از اصلیترین موضوعها در حوزه مدیریت، اســتفاده از این فناوری برای مدیریت ســامانهها و فرایندهای کسب و کارهاست. جی.اف.اف پیشبینی میکند 62 درصد از شرکتهای متوسط رو به بزرگ تا سال 2018 سیستمهای یادگیرنده را برای تجزیه و تحلیل کسب و کار راهاندازی خواهند کرد. این به آن معناست که هوش مصنوعی، حداقل در مقام مشاور به سطوح باالی سازمانی راه خواهند یافت.
8 .تجزیه و تحلیل خودمختار رشــد نمایی اطالعات یکی از واقعیتهای دنیای امروز کسب و کار است. بر اســاس پژوهشی، در یک دقیقه معین در ســال 2016 ،4.2 میلیون جستجو در گــوگل، 78.2 بازدید فیلــم از یوتیوب، و 200 هزار دالر تجارت در آمازون انجام گرفت. بدیهی است تجزیه و تحلیل این حجم اطالعات از عهده نیروی انسانی خارج اســت؛ اما فناوری تجزیه و تحلیل خودمختار، این توانایی را در اختیــار دارد تا به صورت خودکار دادهها را دســتهبندی و تحلیل کند. در این صورت و بر اساس نتایج یک پژوهش، تنها یک دانشمند توانایی انجام کاری را خواهد داشــت که بدون اســتفاده از این فناوری 200 دانشمند آن را انجام میدهند. بنابراین، با توجه به رشــد حیرتانگیز دادههای دیجیتال که عمدتاً توسط مشتریان بنگاههای کسب و کارها تولید میشود، راهاندازی سیستمهای تجزیه و تحلیل خودمختار جهت همگام بودن با نیازهای مشتریان، نیازسنجی بازار و مدیریت منابع سازمان حیاتی به نظر میرسد.
8 .آی.تی )در( سایه 0.2 »آی.تی در سایه« در اصطالح به سیستمهای آی.تی گفته میشود که خارج از تأیید و نظارت سازمانی، درون سازمان مورد استفاده قرار میگیرند و به همین خاطر از لحاظ امنیت، اســتناد واعتمادپذیری، قابل کنترل نیســتند. به عنوان مثالی از این سیســتمها میتوان به حافظههای فلش، نرمافزارهای گفتگوی آنالین، ســرویس جیمیل، و غیره اشــاره کرد. این مسأله میتواند منجر به خطرافتادن امنیت شــخصی و سازمانی و یا درز اطالعات طبقهبندی شده به خارج سازمان شود و البته نمیتوان از مزایای آن چشم پوشید؛ اما به هر حال، با رشــد ســرویسهای متنوع تحت وب و مبتنی بر گوشیهای هوشمند، این فناوری در حال رشــد و گسترش است. در حال حاضر با توجه به سرعت نفوذ آی.تی در کسب وکار و پیچیدگیهای آن، تخمین زده میشود که 60 درصد از سازمانهای فعال در حوزه آی.تی، آمادگی رویارویی با شرایط اختالل دیجیتالی را ندارند. از این جهت اســت که میتوان سال 2017 را سالی برای گسترش این خطرها و البته افزایش تالشها برای مقابله با این خطرها قلمداد کرد. در این راســتا، سازمانها باید بر روی امنیت و اعتمادپذیری سیستمهای آی.تی خود سرمایهگذاری مناسبی انجام دهند.
9 .علم اعصاب و نفوذ به مغز نفوذ به مغز انســان، خواندن افکار، و افزایش تواناییهای انسان جزء مواردی اســت که در گذشته در حوزه داســتانهای علمی- تخیلی قرار میگرفت؛ اما امروزه پیشــرفتهای شگرفی در این علم به وقوع پیوسته که دیگر نمیتوان آن را در دســته تخیالت طبقهبندی کرد. بر اســاس یافتههای این علم، بازار دســتگاههایی که بر عملکرد مغز تأثیرگذارند شــکل خواهد گرفت و میتوان گفت یکی از پیشــرانهای بازار تجارت در آینده نزدیک، علم اعصاب و نفوذ به مغز خواهد بود.
10 .نقطه عطف ذخیرهسازی انرژی در حالی که رقابت انرژیهای بادی و خورشــیدی با ســوختهای فسیلی در حال افزایش است، کاهش هزینه ذخیرهسازی انرژی میتواند عامل تأثیرگذاری در تغییر مدلهای اقتصادی باشــد. در صورتی که ذخیرهسازی انرژی از نظر اقتصادی قابل توجیه شود با اقبال گستردهای روبهرو خواهد شد. این مورد اگرچه ســودآوری زیادی برای سازمانها خواهد داشت، اما از نگاهی دیگر مدلهای اقتصادی را نیز میتواند دگرگون کند. به عنوان مثال، شــرکت سوئدی تولید لوازم خانگی IKEA برنامه دارد تا ســال 2020 تمامی انرژی مورد نیازش را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند و برای این امر 5.1 میلیون یورو سرمایهگذاری کرده اســت. با توجه به موارد اشــاره شده، به نظر میرسد با ورود انرژیهای تجدیدپذیــر به بازار انرژی و تحقق امکان ذخیرهســازی ارزان انرژی، میزان، جهت و نوع عرضه و تقاضا دچار تحوالت جدی خواهد شد. نتیجهگیری بررســی گزارشهای منتخب نشان میدهد عمده روندهای غالب فناوری در 2017 در زمینــه فناوری اطالعات و دیجیتال خواهد بود. اگرچه حوزه فعالیت گارتنر تماماً در این زمینه اســت، اما این مورد که بخش بزرگی از پیشبینی روندهای جی.اف.اف نیز به فناوری اطالعات و دیجیتال اختصاص یافته است نشــان میدهد که در حال حاضر پیشــرفت این حوزه از علم نسبت به سایر علوم بسیار سریعتر، و همچنین عمق نفوذ آن در جوامع بیشتر و تأثیر آن در شکل و کیفیت زندگی، بسیار گستردهتر از دیگر علوم است. مقایســه این دو گزارش از آن جهت که این دو مؤسســه زمینههای فعالیت متفاوتی دارند، شاید خیلی قابلیت اتکا نباشد؛ ولی میتوان گفت نقاط اشتراک آنهــا از جمله جهتگیری کلی گزارشها و همچنین روندهایی که مشــترکاً مــورد توجه هر دو گزارش قرار گرفته اند، از احتمال بیشتری برای تحقق به عنوان روندهای غالب 2017 برخوردارند. از جمع روندهای اشاره شده میتوان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی تأثیرگذارترین عامل برای توســعه و پیشران بسیاری از فناوریهای دیگر است؛ چه اینکه تقریباً تمامی فناوریهای اشاره شــده در حوزه آی.تی- از جمله اینترنت اشیاء، امنیت انطباقی، رابط کاربری صِ فــر، تجزیه و تحلیل خودمختار و غیــر- همگی از هوش مصنوعی قدرت و بهره میگیرند. بنابراین کســب بینش مناســب نسبت به هوش مصنوعی و فناوریهای وابسته، در درجه اول، جهت تعامل با آن؛ و در مرتبه بعدی برای برنامهریزی و تعیین جهتگیریهای سازمانها )یا کشور( توسط مدیران برای ورود به بازارهای جدید یا حفظ بازار فعلی اهمیت دارد.
////////////////////////////////////
* دانشجوی دوره دکتری آیندهپژوهی دانشگاه بینالمللی امام خمینی)ره(
** فهرست منابع و پانویسها جهت استفاده محققان محترم در دفتر ماهنامه موجود است.

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر