۷ مهر ۱۳۹۳
پیش از آنکه به آینده مطلوب و دلخواه خود نقل مکان کنید، لازم است ایده مناسبی از آینده واقعی مطلوب خود داشته باشید. به عبارت دیگر، نیاز دارید یک چشم انداز از آینده خود داشته باشید. اغلب ما چشم اندازی از جامعه آینده داریم. اگرچه تعداد کمی از ما واقعا آن را بیان می کنیم یا به طور جدی در مورد آن فکر می کنیم. بسیاری از موسسات و شرکت ها یک چشم انداز (Vision) از کسب و کار خود دارند، اما این چشم اندازها محدود به پروژه های آینده و تولید محصولات جدید آنهاست.
در آینده پژوهی، چشم انداز نقش خاصی در یک روش به نام پس نگری (Backcasting) ایفا می کند. هدف از پس نگری آماده ساختن سیاستگذاران و عموم علاقه مندان به تصاویر آینده به عنوان یک زمینه برای تصمیمات و شکل دادن به آرا است، به این امید که دانش جدید و ایده های جدید ممکن است منجر به شناسایی برخی از آراء کاملا جدید شود. برخلاف پیش بینی، که روندها را تجزیه و تحلیل می کند و به آینده پیش رو می نگرد، پس نگری چشم اندازهای آینده هنجاری را به منظور تهیه استراژی بکار می برد. تشخیص تمایزات میان پیش بینی و پس نگری حائز اهمیت است: پس نگری در یک بافتار اکتشافی تنظیم می شود، در حالیکه پیش بینی در یک بافتار استدلالی. پس نگری بواسطه هدف و غایت شکل گرفته، در حالیکه پیش بینی بر اساس روابط علی و معلولی. اصول اساسی پس نگری عدم قطعیت و عدم تعین هستند در حالیکه در مورد پیش بینی آن ها جبرگرایی و پیشگویی پذیری هستند. بدین ترتیب، پس نگری راه را برای دور شدن از روندهای جاری و ایجاد آینده های مطلوبی که اساسا متفاوت از وضعیت موجود هستند، باز می گذارد. پس نگری به طرز خاصی سودمند است و خود به خود زمانی رخ می دهد که تحلیل روند و پیش بینی های بلند مدت حاکی از اهداف و مقاصدی هستند که نمی توانند با زمانِ مصرح مطابق باشند و نیاز به راه حل هایی است که در حقیقت روندها را بشکنند. پس نگری یک ابزار اساسی برای برنامه ریزی شهری، تصویر آینده های شهرها، مدیریت منابع از قبیل آب و انرژی، توسعه حمل و نقل و بررسی مسائل پایداری است.
مانند هر روش دیگر در آینده پژوهی، چندین رویکرد نسبت به پس نگری وجود دارد. برخی آشکارا هنجاری، هدف‌گرا و مقصدگرا هستند. یک روشِ بخصوص، مشهور به گام طبیعی (The Natural Step) با هدف مقابله با پیچیدگی توسعه تکنیک ها برای حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی و زیست بوم هاست، که به طور گسترده ای در سوئد و کانادا مورد استفاده قرار گرفته است. روش دیگر، به نام STD برگرفته از نام برنامه دولتی هلند برای توسعه پایدار فناوری (Sustainable Technology Development) است، که در همان جا ایجاد شده، و مشارکت گسترده ذی نفعان را در بر می گیرد، بر خلاقیت به منظور ترد و کنار گذاشتن باورها و مفاهیم مرسوم تاکید می کند و در افق های زمانی ۵۰ سال آتی و پس از آن کاوش می نماید. اما تمام روش های پس نگری از یک شیوه عمل استاندارد پیروی می کنند که شامل ۵ مرحله است: (۱) تنظیم دستور کار و شناسایی ذی نفعان؛ (۲) ساخت چشم اندازهای آینده پایدار؛ (۳) پس نگری؛ (۴) توسعه، تجزیه و تحلیل و تعریف پشتیبانی و دستور کار (اقدام)؛ (۵) تعهد جمعی به تغییر.
هر فعالیت پس نگری ِ معنادار باید شامل دامنه وسیعی از ذی نفعان باشد. در مورد موسسات، دامنه کاملی از کارکنان، از بالا تا پایین، باید درگیر باشند. اجتماعات و شهرها باید بازیگرانی از گروه های اجتماعی مختلف و نیز دولت، شرکت ها، گروه های علاقه مند عمومی، کارشناسان و دانشگاهیان را در بربگیرد و همه در حال توسعه یک چشم انداز مشترک و انجام برنامه ریزی معکوس باشند. برای مثال یک پس نگری که در گوتنبرگ سوئد برگزار شد، اکثر موسسات شهر، شامل دانشگاه، شرکت های خدماتی، شرکت های منطقه ای و وابسته به شهرداری و نیز شهروندان شهر را در برگرفت. به علاوه، باید دستور کاری روشن برای فعالیت وجود داشته باشد: به چه می نگرد؟
«پروژه گوتنبرگ، ۲۰۵۰» که هدف آن تبدیل گوتنبرگ به یک شهر پایدار است، طراحی شهری، مواد غذایی، بازیافت، حمل و نقل و انرژی خورشیدی را در نظر گرفت و برنامه های بلند مدت پیچیده برای هر یک از آن ها ایجاد کرد. اما پس نگری لازم نیست چنان پیچیده باشد، می تواند توسط اجتماعات کوچک نیز، به همان اندازه موثر، انجام گیرد و بر جزئیات دقیقی چون شغل و نوزایی یک حوزه محلی متمرکز باشد.
همچنین این نکته را نباید از خاطر دور داشت که اگر چه مرسوم است که شیوه عمل به عنوان مراحل خطی متمایز توصیف شود، این فرآیند می تواند تکرار شونده باشد. ممکن است بازگشت به چشم اندازها به منظور اصلاح آن ها، یا بازگشت به مرحله پس نگری برای توسعه بیشتر ضروری شود. برخی ذی نفعان ممکن است از فرآیند خارج و برخی دیگر وارد شوند.
 از کسب و کار خود دارند، اما این چشم اندازها محدود به پروژه های آینده و تولید محصولات جدید آنهاست.){kind=small}
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان