Iranian Futurist

دبیر کل فدراسیون جهانی آینده پژوهی (WFSF)
واشنگتن دی سی، ایالات متحده آمریکا

خلاصه
آینده پژوهی هنر و علمی است که تاکید زیادی بر تخیل و خلاقیت در خلق آینده های ممکن مختلف دارد. هدف اصلی آن کشف و تسلط بر زنجیره های پیچیده علت و معلولی از طریق مفهوم سازی، رویکرد سیستمی و حلقه های بازخورد و در نهایت ارائه نوآوری در زمینه های اجتماعی و فناوری است. تمایز بزرگ و مهمی بین جهانی شدن و سیاره‌ای شدن وجود دارد. اگر تردیدی اساسی در دستور کار جهانی شدن ایجاد شود و ایده « سیاره‌ ای شدن »، یا همان آگاهی یا هویت سیاره‌ای به جای آن قرار گیرد، فضاهای سیاسی می‌توانند سود زیادی ببرند.

کلید واژه ها
آینده پژوهی، آینده نگاری، فضای بزرگ، زمان بزرگ، فدراسیون جهانی آینده پژوهی (WFSF)، اهداف توسعه پایدار (SDG)، آینده های سیاره ای جایگزین

مقدمه
هنگام بحث یا معرفی هنر و علم آینده پژوهی یا در صورت ادغام با برنامه ریزی؛ آینده‌نگاری راهبردی، عموماً فرض بر این است که کارشناسان آینده‌ پژوهی قصد دارند آینده احتمالی را بر اساس روندها و شواهد موجود پیش‌بینی کنند. اما در آینده پژوهی با کیفیت بالا، علاوه بر آینده احتمالی، آینده مطلوب یا هنجاری، قابل قبول و ممکن نیز در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال، اینکه چگونه شرایط تاریخی و کنونی می‌تواند حاوی زنجیره یا داستانی منسجم از رویدادها و شگفتی‌های احتمالی باشد و از این رو، علاوه بر شناخت ساختارهای به ظاهر ثابت تاریخی، به دنبال کشف ناپیوستگی‌ها و تأکید بر اهمیت عاملیت انسان هستند، یعنی ساختارشکنی، هنجار شکنی و به چالش کشیدن آنها. در واقع در حوزه آینده های ممکن، تاکید بر رجوع به ادبیات علمی-تخیلی تخصصی نیز برجسته است.

باید توجه داشت که در ادبیات آینده پژوهی تخصصی انگلیسی زبان درباره اینکه چه کلمه یا عبارتی برای توصیف این رشته علمی و حرفه کاری مناسب تر است، یک بحران هویت مداوم وجود دارد. اگرچه هنوز یک توافق جامع در دنیای انگلیسی زبان وجود ندارد، اما استدلال های متقابلی در برابر استفاده از برخی اصطلاحات وجود دارد. پسوند -ology یا شناسی اغلب برای توصیف رشته های علمی مانند روان شناسی، زمین شناسی، کیهان شناسی و غیره استفاده می شود که در آن محقق با داده ها و واقعیت ها سروکار دارد. اما آینده پژوهی به دلیل عدم قطعیت یا عدم اطمینان در مورد آینده نمی تواند به این معنا معنادار باشد. فقط تصاویری در مورد آینده های ممکن وجود دارد و هیچ واقعیتی وجود ندارد که محقق بخواهد بداند و در نتیجه آینده شناس شود. آینده از این نظر قلمرو تخیل آزاد و باز است. بنابراین فقط پردازش واقعیت فعلی و برون یابی روندها نیست.

مفهوم سازی و نوآوری
آینده پژوهی حرفه ای شامل فعالیت های فکری و عملی است که همه حوزه های کلیدی زندگی از جمله روانشناسی، اجتماعی، اقتصادی، محیط زیست، سیاست و فناوری را پوشش می دهد. هدف اصلی آن کشف و تسلط بر زنجیره های پیچیده علت و معلولی از طریق مفهوم سازی، رویکرد سیستمی و حلقه های بازخورد و در نهایت ارائه نوآوری در زمینه های اجتماعی و فناوری است. مقیاس آن نیز باید ترکیبی از توجه به آگاهی سیاره ای و مسائل ملی و محلی باشد.

لازم است که بین توسعه اقتصادی، سیاسی و انسانی درک چندبعدی و متقابل وجود داشته باشد. علم و فن آوری های پیشرفته، پیشرفت تصاعدی و سریع را به پیش می برند. از سوی دیگر، جامعه بشری سیاره ای به دلیل رهبری نابخردانه در بسیاری از کشورها درگیر انواع درگیری ها است. به دلیل تاخیر فرهنگی - و مهمتر از آن تاخیر قانونی، جامعه به طور کلی نمی تواند با تحولات تکنولوژیکی و سونامی تغییرات همراه شود و بنابراین جوامع در گرداب بحران ها گرفتار شده اند.

محل تولد و برنامه های با بودجه مناسب در مورد آینده پژوهی اغلب با مراکز مطالعات استراتژیک امنیت ملی یا اتاق های فکر نزدیک به سازمان های دفاعی، اطلاعاتی و نیروهای مسلح مرتبط است، زیرا چنین مطالعاتی بینش مفیدی برای شناسایی بلندمدت تهدیدات استراتژیک فراهم می کنند. اما اخیراً در دنیای شرکت ها و همچنین بخش عمومی، هیات مدیره ها نیز تمرکز و دستور کار بخش های برنامه ریزی استراتژیک و تحقیق و توسعه خود را به کاربرد، اجرا و نهادینه سازی علم و هنر آینده پژوهی سازمانی تغییر داده اند. آینده نگری شرکتی با استفاده از سیستم های اسکن و پایش حرفه ای برای شناسایی سیگنال های ضعیف و قوی، روندها، نیروهای محرکه تغییر و قوهای سیاه بالقوه یا رویدادهای شگفتی ساز بکار می رود. آنها اغلب با پیامدهای سیستمی سروکار دارند تا درک بهتری از تحول و تعالی یا فروپاشی یا سقوط داشته باشند. البته شایان ذکر است که شیوه دیگری از آینده پژوهی وجود دارد که تعادلی علیه تسلط از بالا به پایین دولت ها و شرکت ها در سایه رهبران و مدیران به اصطلاح فرزانه فراهم می کند که شیوه پایین به بالای مشارکتی و باز آینده نگاری نامیده می شود. در این شیوه آینده نگری خواست عمومی مردم یک حکومت و همچنین کارکنان و مشتریان یک شرکت ملاک اصلی تعیین اهداف سیاست و استراتژی های بلند مدت یک کشور یا یک شرکت است.

آینده پژوهی هنر و علمی است که تاکید زیادی بر تخیل و خلاقیت در خلق آینده های ممکن مختلف دارد. پژوهشگران عمده به دلیل گرایش به دیدگاه های اثبات گرا و تحلیل کمی بیشتر به تولید متن، نمودار، جداول و پرسشنامه تمایل دارند، اما ارتباط نزدیک تر با مردم عادی و تلاش های آموزشی و ترویجی گسترده بسیار حیاتی است، زیرا عموم مردم عموماً فکر می کنند آینده پژوهی همان پیش بینی دقیق است یا حتی بدتر آن را مرتبط با قدرت پیشگویی یا غیب گویی می دانند.

زمان بزرگ و فضای بزرگ
تفاوت اصلی بین آینده پژوهان حرفه ای و تحلیلگرانی که سعی در پیش بینی قیمت ها در بازار سهام دارند، تمرکز بر زمان بزرگ و فضای بزرگ است. در مورد زمان، همیشه یکی از ابهامات این است که آیا منظور ماه آینده است، بعد از انتخابات یا مانند سندهای چشم انداز رسمی افق 20 ساله یا حتی بیش از سی سال بعد. آینده پژوهان حرفه ای تاکید می کنند که هر چه افق زمانی طولانی تر باشد، آینده نگری مشارکتی باز و ایجاد مشترک ساختار جدید با طراحی خوب معنادارتر خواهد بود. در واقع می توان توجه داشت که در مدت سی سال، به خصوص اگر هدف شما ساختن آینده ای مطلوب باشد، در مقایسه با زمانی که افق خود را برای یک سال دیگر یا سه ماهه کاری بعدی مشخص می کنید، ساخت جهانی نو امکان پذیرتر است. موضوع مهم دیگر شناسایی دوره‌ها، دوران‌ها، اعصار و دوره‌های تاریخی بعدی با بهره گیری از نظریه‌های گوناگونی است که بر نقش ساختار، عاملیت یا ترکیبی از هر دو تکیه می‌کنند.

علاوه بر زمان بزرگ، باید به فضای بزرگ یا مقیاس سیاره ای نیز توجه کرد. امروزه متأسفانه بسیاری از فعالیت های برنامه ریزی از نظر تخیل و کنش سیاسی نگرش بسته و محدودی دارند. شاید کشوری خود را مستقل از آینده منطقه اطراف می بیند. آینده پژوهان پیشرو عملاً قصد دارند فضای بزرگ را از نظر لایه های پیچیده و در هم تنیده مقیاس های سیاره ای، منطقه ای، ملی، محلی و سازمانی به صورت یکپارچه و منسجم در نظر بگیرند.

بهترین ها
فدراسیون جهانی آینده پژوهی (WFSF)، به عنوان یک انجمن علمی و غیر دولتی بین المللی، یکی از نهادهای پیشرو است که نه تنها کثرت گرایی ارزشی و دانشی را می پذیرد، بلکه اهمیت زمان بزرگ و فضای بزرگ را نیز ترویج می کند. این فدراسیون در سال 1973 در پاریس تأسیس شد. به عبارت دیگر، تاریخ آینده پژوهی مدرن تنها پنجاه سال را در بر می گیرد. فدراسیون مانند یک تشکیلات چتری عمل می کند تا همه چهره های برجسته آینده پژوهی را بر اساس کثرت گرایی ارزشی و دانشی در آغوش بگیرد. فدراسیون همچنین با یونسکو و برنامه افزایش سواد آینده به عنوان یک کیفیت یا قابلیت اساسی برای به چالش کشیدن تصویرسازی های غالب در مورد آینده های ممکن و نحوه پذیرفتن و همراه شدن با پیچیدگی، تازگی و عدم قطعیت رابطه بسیار نزدیک دارد.

در مقیاس سیاره ای، امروزه موضوع توسعه پایدار مورد توجه نهادهای بین المللی به ویژه شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد قرار گرفته است، به طوری که مجموعه اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDG) که شامل هفده ایده آل یا هدف ممکن است، بویژه سند 2030 یونسکو، عملاً به دستور کار آینده سیاره ای بهتر تبدیل شده است . کارشناسان و فعالان در سراسر جهان به طور مداوم در حال ارزیابی و نظارت بر شاخص های اندازه گیری توسعه سیاره ای هستند.

تنظیم اهداف توسعه پایدارو ارزیابی و نظارت مرتبط با آن، گام های تحسین برانگیز و ضروری برای افزایش آگاهی جمعی ما در مورد شرایط سیاره ای مطلوب در آینده است. تعیین اهداف و نظارت بر شاخص های تحقق بسیار ضروری است. اما این رویکرد که عمدتاً با تحلیل عینی و پوزیتیویستی از جهان خارج مرتبط است، اغلب اهمیت اندازه‌گیری و نظارت بر دگرگونی‌های باطنی یا دنیای درونی هر فرد، تغییر جهان‌بینی و تکامل اسطوره‌های مدرن را کم‌اهمیت می‌کند.

جهانی شدن متفاوت
تمایز بزرگ و مهمی بین جهانی شدن و سیاره‌ ای شدن وجود دارد. اگر شک و تردیدی در دستور کار جهانی‌شدن سود بنیان و قدرت‌محور ایجاد شود و ایده‌ی « سیاره‌ ای شدن »، یعنی آگاهی یا هویت سیاره‌ای و اهداف و مقاصد ضروری مرتبط با آن، در جای آن قرار گیرد، فضاهای سیاسی می‌توانند منفعت زیادی ببرند. ایجاد یک تغییر اساسی در دنیای درونی افراد همراه با تغییرات در جهان بیرونی، به این معنی است که هیچ کس فراموش نخواهد شد و یا عقب نخواهد ماند.

اهداف توسعه پایدار توسط انسان هایی محقق می شوند که نمی توانند الگوریتم های بی احساس یا دستورالعمل های سرد و خشک را دنبال کنند. چارچوب آینده سیاره ای ممکن باید تفکر تحلیلی را با احساسات و عواطف انگیزشی ادغام کند. تحول درونی با به زیر سوال بردن و به روز رسانی اسطوره ها، الهیات و جهان بینی ها و ارزش های زیربنایی افراد محقق می شود.

بنابراین ما نیاز به ارزیابی و نظارت بر سه برنامه کلیدی داریم:
1. ترویج فرهنگ امید از طریق آگاهی سیاره ای
2. کشف مزایا و خطرات سیاره ای انقلاب های تکنولوژیکی؛ و
3. توسعه یکپارچه جهان بینی علمی در هنر و ادبیات.

در سفر تحول آگاهی مبتنی بر ارزش های معطوف به آگاهی و خردمندی سیاره ای هفت وادی اصلی وجود دارند:

1/ طلب. همه و هر هویت طبیعی را که با آن متولد شده اید زیر سوال ببرید. اعم از وابسته به جغرافیا، قومیت، ملیت، ایمان، زبان و غیره.

2/ عشق. عاشق فرهنگ بیگانگان و خواستار ذهنیت ترکیبی و چند رگه باشید. بیگانگان در این سیاره یا حتی فرازمینی‌ها با کمترین همپوشانی مشترک باورها، هنجارها و اعمال.

3/ معرفت. هویت سیاره ای را برای نجات محیط زیست زمین در آغوش بگیرید. مرزهای ژئوپلیتیکی را برای مقابله با تغییرات اقلیمی، از دست دادن تنوع زیستی، کاهش منابع طبیعی، و غیره نادیده بگیرید.

4/ استغناء. از ستایش جنگ و خشونت و جنگاوران و سلحشوران در متون ادبی و فیلم ها و داستان ها و آثار هنری خودداری کنید و زندگی و زنده بودن را تمجید و تقدیر کنید.

5/ توحید. اصول کلیدی جهان بینی علمی را تمرین کنید. به عنوان مثال، حسی اسطوره ای از هیبت و احترام برای قوانین ریاضی حاکم بر گیتی داشته و طبیعت را ستایش و تکریم کرده و یک نظام اخلاقی جهانشمول دربرگیرنده انسان و غیر انسان داشته باشید.

6/ حیرت. از جهان مجازی، متاورس، و از اتوماسیون کارهای سخت و کسل کننده توسط هوش مصنوعی حمایت کنید و به جای تشویق مردم به کسب و کار اقتصادی آنها را به فعال بودن و مشارکت سیاسی تشویق کنید.

7/ فقر و فنا. نشان ها یا زبان‌های سطح بالاتر و انتزاعی جدیدتری خلق کنید تا درک تصویر بزرگ و تعمیم ساده‌تر و زیباتر پیچیدگی گیج‌کننده سطح پایین‌تر را غنی‌ سازی کنید.

جمع بندی
تصویر سازی از جهان های ممکن آینده اگر با ادبیات تخصصی و منابع غنی و رو به رشد و بهترین شیوه ها و تجربه های ارائه شده در زمینه آینده پژوهی هدایت شود، تا حد زیادی تکمیل و تسهیل می شود. اگرچه تمرین‌های ایجاد چشم‌انداز و آینده‌نگاری که حکومت ها و شرکت‌ها آغاز کرده‌اند، نقش مهمی را ایفا می‌کند، اما باید به جای فقط گوش دادن به و اطاعت از رهبران کشورها و مدیران ارشد شرکت ها توجه بیشتری به خواست عمومی مردم و کارکنان و مصرف کنندگان و بویژه به آینده‌نگاری مشارکتی باز و افزایش سواد آینده معطوف شود. همچنین در این مقاله کلیات شیوه استفاده ازتصویر آینده به منظور دستیابی به آگاهی سیاره ای با ارائه طرح کلی از یک جهان ممکن و متفاوت که از طریق آن عناصر مسلط و رایج جهانی شدن زیر سوال می روند، نشان داده شد.

منبع

Motti, V.V. 2022. Futures Studies. In: Glăveanu V.P. eds. The Palgrave Encyclopedia of the Possible. Palgrave Macmillan, Cham.
https://doi.org/10.1007/978-3-319-98390-5_269-1

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر