جعبه ابزاری برای پیشبینی
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[19 Aug 2023]
[ تام استندیج ]
بـرای مشـاهده آنچـه در جهـان ف ـنآوری در پیـش روی مـا قـرار دارد، میتــوان بــه ســه جــا نگریســت: گذشــته، حــال و آینــده ترسیم شده در د استانهای علمی تخیلی.
ف ـنآوری تـازه مخابراتـی در تماسهـای راه دور انقلابـی پدیـد آورده و آنهـا را ار زانتـر و سـ ادهتر از گذشـته کـرده اسـت. کس ـب وکارها بـا اشـتیاق فـراوان از ایـن فــنآوری بهــره میبرنــد و معامــلات و اســطهای رونــق گرفتهانــد. البتــه ایــن ف ـنآوری تـازه توسـط حامیانـش بـه طـور بیوقفـه مـورد سـتایش قـرار میگیـرد و مخالفانـش هـم بـر آن میتازنـد. ف ـنآوری تـازه امـکان مدلهـای تجـاری تـازه و البتـه ش ـیوههای جدیـدی از جـرم را مهیـا میسـازد . دولتهـا بـرای جلوگیـری از تبــادل اطلاعــات مخفــی و رمزگــذاری شــده بــه تکاپــو ا فتادهانــد و بــه دنبــال دسترسـی بـه همـه پیامهـا هسـتند. مـردم بـه صـورت آنلایـن دوس ـتهای تـازه مییابنـد و عاشـق میشـوند. برخـی اعتقـاد دارنـد کـه ایـن تکنولـوژی تـازه بـا از بیــن بــردن مرزهــای سیاســی بــه واســطه گســترش ارتباطــات، بشــر را متحــد سـاخته و بـه صلـح جهانـی منتهـی میشـود. اینهـا بـه داسـتان ظهـور اینترنـت در دهـه ۱۹۹۰ شـباهت دارنـد امـا در واقـع آنچـه گفتـه شـد بـه ظهـور تلگـراف الکتریکـی در اواسـط قـرن نوزدهـم مربـوط میشـود، پدی ـدهای کـه بـه «بزرگـراه بزرگ اندیشه» شناخته میشد.
شـب اهتهای قابـل توجـه میـان ایـن دو ف ـنآوری )اینترنـت و تلگـراف( کـه یکـی مـدرن و دیگـری بـا قدمـت150 سـال اسـت سـرگرم کنندهانـد و میتواننـد مفیـد هـم باشـند. مطالعـه تاریـخ یکـی از سـه ابـزاری اسـت کـه میتوانـد بـرای پیشبینـی آینـده ف ـنآوری بـه کار گرفتـه شـود و یـا حداقـل باعـث شـود کـه حدس و گمانهای دقیقتری در مورد آینده اراءه شوند.
درسهای تاریخ
شــباهتهای تاریخــی اینچنینــی میــان ســالها، دهههــا و حتــی قرنهــا باعــث میشــوند کــه بتــوان اثــرات اجتماعــی و فرهنگــی نوآوریهــای تــازه را پیشبینـی کـرد و بـا مرو رخوش بینیهـا و بدبینیهـا نسـبت بـه آنهـا میتـوان نشـ انههایی از نحـوه تکامـل یـک تکنولـوژی را بهدسـت آورد. همچنیـن بررسـی ایــن شــباهتهای تاریخــی بــه مــا گوشــزد میکنــد کــه مشــکلاتی کــه بــه تکنو لوژیهــای تــازه نســبت داده میشــوند، اغلــب نتیجــه ذات بشــر هســتند .بــرای مثــال ن مونههایــی از آنچــه مــا امــروز «جرایــم ســایبری » مینامیــم را میتـوان در ش ـبکههای تلگـراف مکانیکـی مربـوط بـه عصـر ناپلئـون یافـت. «ایـنحقیقتـی آشـکار اسـت کـه هیـچ بخشـی از جامعـه بـه انـدازه طبق ـهای کـه بـه فعالیتهـای مجرمانـه مشـغول هسـتند ،از آخریـن پیش ـرفتهای علمـی بـا آغـوش بــاز اســتقبال نکردهانــد.» ایــن عبــارت کــه توســط یکــی از مقامهــای انتظامــی نگاشـته شـده را میتـوان امـروز هـم شـنید. امـا در واقـع بـه گفتههـای یکـی از ماموران پلیس شهر شیکاگو در سال 1888 مربوط میشود .
بـه طـور حتـم چنیـن ش ـباهتهایی هرگـز بـه طـور کامـل مطابقـت ندارنـد و تاریـخ هرگـز خـود را بـه ش ـیوهای کامـلا یکسـان تکـرار نمیکنـد. امـا ش ـباهتها بـرای اینکـه آموزنـده باشـند نیـازی بـه تطابـق کامـل ندارنـد. بـا نگاهـی دقیقتـر بــه بازههــای زمانــی کوتــاه و بلنــد میتــوان الگوهــای تکــراری بســیاری را در تاریخ فنآوری یافت.
نوآ وریهــای تــازه اغلــب نگرانیهایــی را در مــورد از بیــن رفتــن حریــم شــخصی ایجــاد میکنــد؛ نخســتین دوربیــن عکاســی کــوداک در دهــه 1880 وحشــتی عمومــی را در مــورد عکاســی مخفیانــه در محیطهــای عمومــی ایجــاد کــرد، درســت همــان نگران ــیای کــه عینــک گــوگل در ســال 2013 بــه همــراه داشـت. رمانهـا در دهـه 1790، تصاویـر متحـرک در 1910، کتابهـای کمیـک )تصویــری( در دهــه 1950 و بازیهــای ویدئویــی در دهــه 1990 همگــی متهــم شـدند کـه ارزشهـای اخلاقـی جوانـان را تبـاه میسـازند. عمـر تـرس از بیـکار شـدن انس ـانها توسـط ماش ـینها بـه چنـد قـرن میرسـد. از جنبـش لادیسـم1در قـرن نوزدهـم گرفتـه تـا بشـارت دهنـدگان بیـکاری گسـترده ناشـی از رباتهـا. بـه طـور مشـابه ن گرانیهـای مربـوط بـه اینکـه فن آوریهـای تـازه، از سـلاح هس ـتهای گرفتـه تـا اصلاحـات ژنتیکـی و هـوش مصنوعـی، قدرتـی بیـش از حـد بـه بشـر د ادهانـد همگـی نس ـخههایی مـدرن از افسـانه پرومتـه2 و ایـن پرسـش هسـتند کـه آیـا بشـر بـرای دریافـت هدیـه «آتـش» قابـل اطمینـان اسـت یـا خیـر. جـدا از اینکـه چنیـن نگرانیهایـی بـه جـا هسـتند یـا خیـر، شـناخت واکنشهـا نسـبت بــه تک نولوژیهــای گذشــته میتوانــد در مــورد اینکــه محصــولات تــازه بــا چــه
۱. جنبشی که توسط کارگران نساجی در بریتانیا و برای مقابله با به کارگیری ماشین آلات تازه در این صنعت ایجاد شد.
۲. خدای آتش در اساطیر یونان
واکنشـی همـراه خواهنـد شـد، سـ رنخهایی ارزشـمند را در اختیـار آیندهپژوهـان ،کارآفرینان و مخترعان قرار دهد.
فردا، امروز دیگری است
همچـون گذشـته، جـای دیگـری کـه بـرای نگاهـی اجمالـی بـه آینـده بایـد بـه آن نگریســت، زمــان حــال اســت. همانطــور کــه ویلیــام گیبســون ، نویســنده داس ـتانهای علمـی تخیلـی، گفتـه اسـت: «آینـده همیـن حـالا اینجاسـت، فقـط بـه طـور یکنواخـت توزیـع نشـده اسـت.» تکنو لوژیهـا بـه طـور غافلگیرکنن ـدهای دوران بـارداری طولان ـیای دارنـد. هرچنـد کـه بـه نظـر میرسـد یـک شـبه پدیـدار میشـوند، امـا چنیـن نیسـت. در نتیجـه، اگـر شـما بـه نقـاط درسـت بنگریـد قـادر خواهیــد بــود کــه تک نولوژیهــای فــردا را همیــن امــروز مشــاهده کنیــد. ایــن رویکـرد توسـط روزنامهنـگاران و انسانشناسـان فعـال در بـازار کسـب و کار کـه میخواهنــد از روندهــای تــازه مطلــع شــوند بــه کار گرفتــه میشــود. چنیــن رویکـردی جسـتجو بـرای «مـوارد لب ـهای» را در بـر میگیـرد: مـواردی کـه در آن تک نولوژیهـا و رفتارهـا پیـش از آنکـه بهطـور گسـترده مـورد اقبـال قـرار گیرنـد ،توســط گروههــای خاصــی یــا در کشــورهای خاصــی بــه کار گرفتــه میشــوند .مثـال کلاسـیکی از یـک مـورد لب ـهای بـه ژاپـن و گوش ـیهای هوشـمند در آغـاز قرن حاضر مربوط میشود.
در ســال 2001، گوشــیهای تلفــن همــراه کــه دوربیــن و صفحــه نمایشــگر رنگـی داشـتند در ژاپـن رواج داشـتند. ایـن گوش ـیها میتوانسـتند نقشـه و مسـیر پی ـادهروی تـا مقصـد را نشـان دهنـد و کاربـران آنهـا قـادر بودنـد کـه کتابهـای الکترونیکــی، بــازی و اپلیکیش ــنهای دیگــر را دانلــود کننــد. روزنامهنــگاران و تح لیلگــران راهــی ژاپــن شــدند تــا نحــوه کارکــرد ایــن ت لفنهــا را از نزدیــک ببیننــد و هــر زمــان کــه بازدیدکننــدگان ژاپنــی در کن فرانسهــای فــنآوری در آمریــکا و اروپــا همــراه بــا گوشیهایشــان بــه ایــن ســو و آن ســو میرفتنــد، بــا آنهـا همچـون افـرادی برخـورد میشـد کـه گویـی از آینـده بـه عقـب بازگش ـتهاند .ژاپـن زودتـر بـه آینـده قـدم نهـاد، چـرا کـه سـاختار نسـبتا جداافتـاده و قوانیـن
مربـوط بـه حـق مالکیـت صنایـع مخابراتـی ایـن کشـور و همچنیـن بـازار داخلـیبـه انـدازه کافـی بـزرگ بـه شـ رکتهای ف ـنآوری اجـازه م ـیداد کـه ایدههـایجدیـد را بیازماینـد، آن هـم بـدون اینکـه نگـران تطبیقپذیـری آن بـا سیس ـتمهای دیگـر کشـورها باشـند. ظهـور تلفنهـای هوشـمند جدیـد در ژاپـن بـه چندیـن ســال پیــش از زمانــی بــاز میگشــت کــه مصــرف کننــدگان در اروپــا بتواننــد گوش ـیهای تلفـن همراهـی بـا امکانـات مشـابه را تهیـه کننـد. بـرای مدتـی، مجلـه وایـرد4 سـتون ثابتـی داشـت بـا عنـوان «دیدبـان دختـر مدرس ـهای ژاپنـی» کـه در آن بـر اسـاس عملکـرد امـروز دانـش آمـوزان دختـر ژاپنـی )مش ـتاقترین گـروه کاربـران گوش ـیهای هوشـمند اولیـه( پیشبینـی میشـد کـه بقیـه مـا در آینـده مشغول به چه کاری خواهیم بود .
مــوارد لبــهای میتواننــد در غیرمنتظرهتریــن مکانهــا ظهــور کننــد. بــرای مثـال نقـل و انتقـال پـول از طریـق تلفـن همـراه کـه اجـازه میدهـد پـول از یـک تلفـن همـراه و از طریـق پیامـک بـه تلفـن دیگـری ارسـال شـود بـرای مدتهـا در کنیــا از دیگــر کشــورهای جهــان جلوتــر بــود. بــرای ســالها شــما میتوانســتید پـول تاکسـی را در نایروبـی )پایتخـت کنیـا( بـا تلفـن همـراه بپردازیـد، امـا در نیویـورک چنیـن امکانـی فراهـم نبـود. نقـل و انتقـال پـول از طریـق تلفـن همـراه تـا حـدی بـه ایـن خاطـر در کنیـا رشـد کـرد کـه زیرسـ اختهای بانکـی در ایـن کشـور مهیـا نبـود؛ جایـی کـه بیشـتر مـردم حسـاب بانکـی ندارنـد، رقابـت ناچیزی میـان شـ یوههای موجـود پرداخـت وجـود دارد. عوامـل سیاسـی نیـز در ایـن مـورد نقشآفریــن بودنــد: اســتفاده از نقــل و انتقــال پــول بهوســیله تلفــن همــراه در دوران خشـ ونتهای پـس از انتخابـات طـی س ـالهای 2007 و 2008 رواج یافـت ،یعنــی زمانــی کــه چنیــن پر داختهایــی جایگزیــن ایمنتــری بــرای حضــور در بانکهایی بودکه منازعات قومی در آن روی میداد.
برخــی اوقــات نیــز گروهــی از افــراد کــه علایــق یکســانی دارنــد، بــه جــای افـرادی کـه سـاکن یـک منطقـه هسـتند، پیشـروان اسـتفاده از یـک ف ـنآوری تـازه محســوب میشــوند. واضــح تریــن مثــال ایــن پدیــده، انجمنهــای تکنولــوژیهســتند: خورههــای تکنولــوژی نخســتین پذ یرندههــای نوآ وریهــای تــازه، از
4. Wired
ایمیــل گرفتــه تــو اوبــر )شــرکت ارائــه دهنــده تاکســی اینترنتــی(، محســوب میشــوند. امــا آنهــا همچنیــن میتواننــد در اســتفاده از دامنــه گســتردهتری ازروندهـا پیشـرو باشـند. شـیفتگان تکنولـوژی پیشـروان اسـتفاده از وسـایل مربـوط بـه سـنجش و ثبـت میـزان فعالیـت بـدن بودنـد. بـرای مثـال، جنبـش «کمـی کـردن خـود» )جنبشـی کـه در آن فعالیتهـای روزانـه فـرد بـه صـورت مجموعهای از دادههــای کمــی در میآیــد( کــه شــامل نظــارت وس ــواسگونه ســلامتی و فعالیـت جسـمانی اسـت، ابتـدا در میـان شـیفتگان تکنولـوژی بـه راه افتـاد و بعـد از آن در میان طیف وسیعتری از جامعه رواج یافت.
کریــس دیکســن ، ســ رمایهگذاری کــه در شــرکت اندریســن هاروویتــز کار میکنـد، میگویـد اغلـب بـه وبسـایت ردیـت ، جایـی کـه کاربـران بـه صـورت آنلایــن بحــث میکننــد و بــه موضوعــات مختلــف امتیــاز میدهنــد، مراجعــه میکنــد تــا دریابــد کــه یــک تکنولــوژی یــا ســبک تــازه در بــازار بــا اســتقبال مواجـه خواهـد شـد یـا خیـر. بـرای مثـال اکنـون بسـیاری از شـیفتگان تکنولـوژی بــه فن آوریهــای غذایــی تــازه علاقهمنــد ش ــدهاند؛ از غذاهایــی کــه همــه مــواد مغـذی در آنهـا قـرار داده شـده و نیـازی بـه پخـت و پـز ندارنـد و تنهـا بایـد آنهـا را بـا آب مخلـوط کـرد گرفتـه تـا ش ـیرینیهایی کـه کافئیـن دارنـد و جایگزینـی خوراکـی بـرای قهـوه محسـوب میشـوند. هرچنـد بـرای قضـاوت در مـورد اینکـه آیـا ایـن محصـولات خورراکـی تـازه بـا اسـتقبال گسـ تردهای مواجـه خواهنـد شـد یا خیر بسیار زود است.
در واقــع همانطــور کــه شــباهتهای تاریخــی خالــی از ایــراد نیســتند ،نگریســتن بــه مــوارد لب ــهای هــم میتوانــد بــا اشــکال همــراه باشــد. برخــی از تکنو لوژیهـا هرگـز بـه مرحلـه رشـد قابـل ملاحظـه نرسـید و یـا اینکه در مسـیری متفـاوت و غیرقابـل انتظـار رشـد کردنـد. بـرای مثـال در غـرب تلفنهـای همـراه هوشـمند ابتـدا مسـیر نمونههـای ژاپنـی را در پیـش گرفتنـد، امـا سـپس بـا ظهـور آیفـون و دیگـر ابزارهـای دارای صفحـه نمایشـگر لمسـی، در مسـیر کامـلا متفاوتـی قـرار گرفتنـد. امـا بیتردیـد همـه فن آوریهایـی کـه روزی فراگیـر شـدند، ابتـدا دورهای زیرزمینـی را طـی کردنـد کـه در آن توسـط عـده معـدودی بـه کار گرفتـهشــدند و نمیتــوان گفــت کــه فن آوریهــای تــازه بــه ناگهــان و از ناکجــا ظاهــر شــدند. تشــخیص روندهــا فرآینــد ســختی اســت و یافتــن ایــن مــوارد لبــهای و تشـخیص فن آوریهـا، رفتارهـا و سـ بکهای نوظهـور بیشـتر ریشـه در هنـر دارد تـا علـم. امـا ایـن فعالیـت متـداول تعـداد بیشـماری از مشـاوران، تحلیلگـران ، آیندهپژوهـان و روزنامـه نـگاران حـوزه ف ـنآوری، محسـوب میشـود کـه همـواره به دنبال ایدهها و روندهای تازه هستند تا در مورد آنها بنویسند .
چشم انداز
سـومین جایـی کـه بـرای بهدسـت آوردن تصویـری اجمالـی از آینـده میتـوان بـه آن نگریسـت، آینـده تصویـر شـده در داسـ تانهای علمـی تخیلـی اسـت کـه چـه بـه صـورت کتـاب یـا بـه صـورت سـریال تلویزیونـی یـا فیلـم سـینمایی عرضه شـده باشـند. داس ـتانهای علمـی تخیلـی ایدههـای جـذاب را میگیرنـد و آنهـا را بـه صورتـی عقلانـی بـه تصویـر میکشـند. اگـر بتوانیـم رباتهـا هم ـهکاره یـا آسانسـورهای فضایـی بسـازیم چـه میشـود؟ اگـر نانوتکنولـوژی یـا بیوتکنولـوژی از کنتـرل مـا خـارج شـوند یـا اصـلاح ژنتیکـی بـه انـدازه خالکوبـی رواج یابـد چـه خواهــد ش ــد؟ ایــن روایتهــای مربــوط بــه آینــده چش ــماندازهایی را در مــورد جهانـی ارائـه میدهنـد کـه هـوش مصنوعـی در آن فراگیـر شـده، داروهـای ضـد کهولـت سـن بـه افزایـش طـول عمـر بشـر انجامیـد، مریـخ یـا نقـاط دیگـر در منظومـه شمسـی بـه سـکونت بشـر در آمدهانـد و یـا اینکـه نـژاد بشـر بـه موجوداتی فرابشــری تبدیــل شــدهاند. نگریســتن بــه دا ســتانهای علمــی تخیلــی میتوانــد راهــکار مناســبی بــرای ترســیم آینــده بلندمــدت باشــد. ایــن در واقــع همــان شــیوهای کــه ماســک9، یکــی از برتریــن کارآفرینــان در زمینــه تکنولــوژی، آن را ترسـیم مسـیرها و انشـعاباتی مینامـد کـه ممکـن اسـت در آینـده محقـق شـوند .
البتــه دا ســتانهای علمــی تخیلــی صرفــا جنبــه پیشــگویی ندارنــد و میتواننــدبــرای فعــالان حــوزه ف ــنآوری الهامبخــش نیــز باشــند. اگــر بــه هــر یــک از
9. Elon Musk
خورههـای تکنولـوژی بـه دقـت بنگریـد، بـا یکـی از هـواداران داس ـتانهای علمـیتخیلـی مواجـه میشـوید. بـرای مثـال بـه نظـر میرسـد کـه طراحـی تلفنهـایهمراهــی کــه درب آنهــا بــاز میشــد و در دهــه 1990 رواج داشــتند، بهطــور مسـتقیم از وسـایل ارتباطـی نشـان داده شـده در فیلـم پیشـتازان فضـا در دهـه 1960 الهــام گرفتــه ش ــدهاند. نمونــه تازهتــر ایــده امــکان برقــراری مکالمــه بــا رایانههــا اســت کــه بــاز هــم در فیلــم پیشــتازان فضــا بــه نمایــش درآمــده و الهامبخـش مـوج ت ـازهای از دسـ تگاههای رایان ـهای ماننـد آمـازون اکـو بـوده کـه از صحبـت بـه عنـوان عامـل ارتباطـی اصلـی بهـره میبرنـد و امـکان پاسـخگویی دائمــی بــدون نیــاز بــه اســتفاده از دســت را فراهــم میآورنــد. چندیــن نســل از دانشــمندان علــوم ر ایانــهای بــا د اســتانهای مربــوط بــه رباتهــای آیــزاک آسـیموف بـزرگ ش ـدهاند؛ امـروز بسـیاری از کارآفرینـان، از جملـه آقـای ماسـک ،بـه مجموعـه داس ـتانهای « فرهنـگ » نوشـته ایـن بنکـس بـه عنـوان منبـع الهــام اشــاره میکننــد. در ایــن کتابهــا هماننــد پیشــتازان فضــا، تمدنــی بــه تصویـر کشـیده شـده کـه کمبـود منابـع را پشـت سـر گذاشـته و در آن بشـر و هوش مصنوعی در کنار یکدیگر زندگی و کار میکنند .
هرچنــد دا ســتانهای علمــی تخیلــی در بیشــتر مــوارد ظاهــرا بــه آینــده میپردازنـد امـا در حقیقـت دربـاره زمـان حـال هسـتند و واکنشـی بـه ایدههـا و نگرانیهــای معاصــر، ماننــد وابســتگی بیــش از حــد بــه ماشــینها و نگرانــی در مـورد تخریـب محیـط زیسـت، محسـوب میشـوند. مطالعـه دامنـه گوناگونـی از دا ســتانهای علمــی تخیلــی هرچنــد بــه انعطــاف پذیــری بیشــتر شــما بــرای تجســم ســناریوهای مربــوط بــه آینــده، هــم از منظــر فــنآوری و هــم از منظــر اجتماعـی، میانجامـد؛ امـا همچنیـن میتوانـد بـه طـور ناخواسـته ذهـن شـما را محــدود کنــد، آن هــم از طریــق شــکل دادن بــه تصــور شــما از مســیری کــه پیشـ رفتهای ف ـنآوری در آن قـرار دارنـد. بـرای مثـال رباتهـا در جهـان واقعـی بـا آنچـه در داس ـتانهای علمـی تخیلـی تصویـر میشـوند، تفـاوت بسـیاری دارنـد و تــلاش بــرای گرتهبــرداری از رباتهــای چنیــن دا ســتانهایی میتوانــد علــمرباتیـک را در مسـیر نادرسـتی قـرار دهـد. در نتیجـه خوانـدن داس ـتانهای علمـیتخیلـی اواسـط قـرن بیسـتم نیـز میتوانـد ارزشـمند باشـد. چـرا کـه بـا مطالعـه آنهــا میتــوان دریافــت کــه چــه پیش بینیهایــی اشــتباه از کار درآمدهانــد و دلیــل آن چــه بــوده اســت .ســپس میتــوان بــه مفروضــات اشــتباهی کــه در د استانهای علمی تخیلی امروز به چشم میخوردند پی برد .
بهره گرفتن از ابزارهای پیشبینی
اکنــون ســه ابــزار داریــم ـ نگریســتن بــه گذشــته، زمــان حــال و آینــده ترسیمشــده ـ کــه بــر اســاس آنهــا میتوانیــم تصویــری از آینــده بهدســت آوریـم. اکنـون ایـن ابزارهـا را در مـورد چهـار مثـال بـه کار میگیریـم. هـر کـدام از ایـن مثالهـا در زمـان نـگارش ایـن متـن، ف ـنآ وریای در حـال ظهـور هسـتند کـه هنـوز تثبیـت نش ـدهاند. روندهـای فعلـی، تاریـخ و تصویـر تخیلـی از آینـده تـا چــه حــد میتواننــد مســیر پیــش روی ایــن تکنو لوژیهــا را روشــن ســازند؟ )برخـی از ایـن فنآ وریهـا در فصلهـای آینـده بـه تفصیـل مـورد بررسـی قـرار خواهنـد گرفـت امـا هـدف از بررسـی آنهـا در اینجـا نشـان دادن شـیوه کارکـرد ابزارهای پیشبینی معرفی شده است( .
واقعیت مجازی
واقعیـت مجـازی پـس از شکسـت در دهـه ۱۹۹۰ بـه ایـن خاطـر کـه هنـوز کامـلا آمـاده نبـود، بـار دیگـر در سـال ۲۰۱۶ بازگشـته اسـت .ش ـرکتهای بسـیاری هدستهای۱۵پیش ـرفتهای را عرضـه کردهانـد کـه همـراه بـا ر ایانههـای خانگـی یـا کنس ـولهای بـازی قـادر هسـتند ایـن ابـزار پوشـیدنی را بـه واقعیتـی همهجانبـه و س ـهبعدی تبدیـل کننـد. در همیـن حـال، نسـخه ار زانتـری از ایـن ف ـنآوری نیـز ظهور کرده که از قرار دادن تلفن همراه در هدست حاصل میشود .
اکنـون چـه روی خواهـد داد؟ روندهـای فعلـی نشـان میدهنـد کـه سـلیقه مصرفکننــدگان کامــلا بــه ســوی تلفنهــای همــراه هوشــمند، و نــه رایانههــای
15. Headseat
خانگــی، تمایــل دارد و تلفنهــای همــراه در حــال تبدیــل شــدن بــه مهمتریــنابــزار هســتند. در نتیجــه بــه نظــر میرســد کــه واقعیــت مجــازی مبتنــی بــرر ایانههـای خانگـی یـا کنس ـولهای بـازی در واقـع گامـی گـذرا هسـتند و آینـده واقعیـت مجـازی در مدیـوم تلفنهـای همـراه خواهـد بـود. )برخـی افـراد حاضـر خواهنـد بـود کـه بـرای واقعیـت مجـازی بـا کیفیـت بهتـر، پـول بیشـتری بپردازند ، همانطــور کــه امــروز بــرای سیســتم صوتــی بهتــر چنیــن کاری میکننــد، امــا بیشـتر افـراد چنیـن تمایلـی نخواهنـد داشـت.( امـروز هدس ـتهایی کـه بـا تلفـن همـراه ترکیـب میشـوند بسـیار زمخـت هسـتند، ماننـد نس ـخههای اولیـه تلفـن ،امـا طـی چندیـن سـال ایـن هدس ـتها ابزارهـای بـه مراتـب کوچکتـری خواهنـد بـود کـه افـراد هماننـد عینـک آفتابـی و هدفـون دائمـا بـا خـود حمـل میکننـد .در نتیجـه شـما قـادر خواهیـد بـود کـه بـرای مثـال بـا اسـتفاده از هدسـت واقعیـت مجـازی فیلـم ببینیـد، بـازی کنیـد و یـا در جلس ـهای مجـازی شـرکت کنیـد در حالیکه در واقع سوار قطار هستید .
همچنیــن اجماعــی گســترده در میــان خورههــای تکنولــوژی و نویســندگان دا ســتانهای علمــی تخیلــی وجــود دارد مبنــی بــر اینکــه واقعیــت افــزوده، کــه واقعیــت مجــازی را بــا جهــان واقعــی ترکیــب میکنــد، احتمــالا گامــی بــزرگ ،پـس از صفحـه نمایشـگر لمسـی، در شـیوه تعامـل میـان انسـان و رایانـه باشـد .جهانـی کـه در آن واقعیـت بـا تصویـری مجـازی تزئیـن شـده اسـت )معمـولا از طریـق یـک لنـز چشـمی هوشـمند یـا ابـزاری کـه در مغـز کاشـته شـده( بخـش متداولـی از داس ـتانهای علمـی تخیلـی اسـت. امـا بـا نـگاه بـه تاریـخ میتـوان تقریبــا بــا اطمینــان گفــت کــه واقعیــت مجــازی و واقعیــت افــزوده، وحشــتی اخلاقــی را در مــورد اثــرات ایــن فن آوریهــا بــر کــودکان ایجــاد خواهنــد کــرد ، همانطــور کــه پیشــتر فیلــم و بازیهــای ویدئویــی چنیــن کاری کــرده بودنــد .حامیـان ایـن ف ـنآوری میتواننـد پیشـاپیش خـود را بـرای چنیـن انتقاداتـی مهیـا کننـد؛ آن هـم بـا بررسـی ش ـیوههای برطـرف کـردن ایـن نگرانیهـا و بـا تاکیـد بــر اینکــه عــلاوه بــر اثــرات مربــوط بــه ســرگرمی، ارتبــاط و همــکاری، چنیــن فنآ وریهایی ا ستفادههای آموزشی و درمانی نیز خواهند داشت .
وسایل نقلیه خودران
خودروهـای کـه ـ حداقـل برخـی از مواقـع ـ خودشـان را هدایـت میکننـد درحــال ورود بــه جادههــا هســتند. در مــورد وســایل نقلیــه خــودران دو رویکــرد رقیـب وجـود دارنـد : یـک رویکـرد افـزوده امـکان خودرانـی بـه عنـوان کمکـی بـرای راننـده انسـانی بـه وسـایل نقلیـه موجـود اسـت و رویکـرد دیگـر سـاخت خودروهـای کامـلا تـازه اسـت کـه تنهـا میتواننـد بـه صـورت خـودکار فعالیـت کننـد )ماننـد وسـایل نقلی ـهای خـودران کـه بـه صـورت تاکسـی در مراکـز شـهر فعالیــت کننــد و بــا کمــک اپلیکیشــنها میتــوان آنهــا را ســفارش داد( .
کامیونهای خودران نیز در حال توسعه هستند .
مشــابهتهای تاریخــی بســیاری میــان ظهــور خودروهــای موتــوری بیــش از یـک قـرن پیـش و وسـایل نقلیـه خـودران وجـود دارد: نگرانیهـا در مـورد ایمنـی ، بیاطمینانـی در مـورد ملزومـات حقوقـی و قانونـی ،مس ـئولیتپذیری مربـوط بـه تصادفــات و نگرانیهــا در مــورد تاثیــر مخــرب فــنآوری جدیــد بــر اشــتغال .خـودروی موتـوری زیرس ـاختهای موجـود مربـوط بـه حمـل و نقـل و مشـاغل مربـوط بـه آن کـه بـر اسـاس اسـب و کالسـکه شـکل گرفتـه بودنـد را کنـار زد؛ امـا مشــاغل تـ ـازهای را بــرای مکانیکهــا، ر انندههــا و کارگــران بخشهــای خدماتــی بینراهـی ماننـد رسـتو رانها و مسـا فرخانهها ایجـاد و از طریـق تسـهیل حمـل و نقـل بـه بهبـود تجـارت کمـک کـرد. روی آوردن بـه خودروهـای بـدون راننـده ، همانطــور کــه ر انندههــای تاکســیها و کامیونهــا نگراننــد، میتوانــد تاثیــر مشـابهی در انتقـال مشـاغل بـه بخشهـای دیگـر داشـته باشـد، امـا در بلندمـدت مزایایی نیز به همراه خواهد داشت .
مدلهــا نشــان میدهنــد کــه تاکســیهای خــودران کــه بــه طــور مشــترک اســتفاده میشــوند میتواننــد تعــداد وســایل نقلیــه مــورد نیــاز در یــک شــهر معمولـی را تـا ۹۰ درصـد کاهـش دهنـد. بیشـتر مـردم دیگـر نیـازی بـه مالکیـت خـودرو نخواهنـد داشـت و فضایـی کـه بـه پارکینـگ اختصـاص داده میشـود )در برخــی از شــهرهای آمریــکا میــزان آن بــه ۲۰ درصــد مســاحت شــهر میرســد( میتواننـد بـه بخـش مسـکن یـا پارکهـا اختصـاص یابـد؛ همچنیـن خودروهـای خــودران میتواننــد برقــی باشــند کــه در نتیجــه انتشــار گازهــای مخــرب بــرای محیطزیسـت نیـز کاهـش مییابـد. همچنیـن تحویـل بس ـتهها و بارهـا بهوسـیلهوسـایل نقلیـه خـودکار میتوانـد هزینههـای حمـل و نقـل را کاهـش داده و تقاضـابـرای محصولاتـی )ماننـد مـواد خوراکـی( کـه توسـط تولیدکننـدگان محلـی تولیـد ش ـدهاند را بـه شـدت افزایـش دهـد. در کشـورهای درحـال توسـعه، میلیاردهـا نفـر ممکــن اســت قیــد مالکیــت خــودرو را بزننــد. تصادفــات و مــرگ میــر ناشــی از آنهـا ممکـن اسـت بـه شـدت کاهـش یابـد. هـم بـر اسـاس تاریـخ و هـم بـر اســاس روندهــای فعلــی میتــوان گفــت همانطــور کــه ظهــور خــودرو بــه بازتعریـف شـهرها در قـرن بیسـتم منجـر شـد، خودروهـای خـودران و بـدون راننده نیز تاثیر مشابهی بر قرن بیست ویکم داشته باشند .
دا ســتانهای علمــی تخیلــی عمدتــا در پیشبینــی ایــن رونــد بــه خطــا رفتهانـد. بـه خاطـر جذابیتهـای داسـتانی هـم کـه شـده، وسـایل نقلیـه زمانـی هیجانانگیزتـر هسـتند کـه توسـط انسـان رانـده شـوند، امـا بـه نظـر میرسـد که در آینده چنین پدیدهای بیشتر یک استثنا باشد تا قاعده.
فضانوردی خصوصی
طـی س ـالهای اخیـر بیشـترین پیش ـرفتها در تکنولـوژی فضایـی نـه توسـط ادارات دولتـی بلکـه توسـط ش ـرکتهای خصوصـی، بـه خصـوص اس ـپیساکس۱۶، شــرکتی کــه توســط «الان ماســک» بنیــان نهــاده شــده، صــورت گرفتــه اســت .پیشــقراول ایــن پیشــرفتها، فــنآوری اســتفاده چندبــاره از ســفینهها ماننــد موشــک فالکــون ۹۱۷ بــوده کــه توانســت بــا موفقیــت در باندهــای زمینــی یــا باندهـای متحـرک دریایـی فـرود بیایـد. چنیـن پیشـرفتی بـه ایـن خاطـر اهمیـت دارد کـه هزینـه سـاخت سـفینه فضایـی حـدود ۷۰ درصـد هزینـه سـفر فضایـی را شـامل میشـود و س ـفینهها معمـولا در دریـا رهـا میشـوند. در نتیجـه بازیابـی و اسـتفاده مجـدد از ایـن موش ـکها میتوانـد بـه میـزان قابـل توجهـی از هزینـه پرتـاب موشـک و در نتیجـه دسترسـی بـه فضـا بکاهـد. )بلـو اوریجیـن۱8، شـرکتی
1617. SpaceX. Falcon 9
18. Blue Origin
رقیـب کـه توسـط جـف بـزوس۱۹، رییـس آمـازون۲۰، ایجـاد شـده هـم بـه دنبـال پرتـاب و اسـتفاده مجـدد از موش ـکهای زیرمـداری اسـت(. موش ـکهای شـرکت اســپیساکس اکنــون بــرای فرســتادن ماهــواره بــه مــدار و ارســال محمولــه بــه ایسـتگاه فضایـی مـورد اسـتفاده قـرار میگیرنـد امـا آقـای ماسـک هرگـز هـدف بلندمدتـش را پنهـان نکـرده اسـت: اینکـه در سـیاره مریـخ کـه مسـتعمره ایجـاد کنـد تـا بشـر راه فـراری در مقابـل فاجع ـهای داشـته باشـد کـه بتوانـد بشـر را از روی زمین محو کند.
مجموعــه قابــل توجهــی از دا ســتانهای علمیتخیلــی را میتــوان در مــورد سـکونت در دیگـر بخشهـای منظومـه شمسـی یافـت کـه در آنهـا پیچیدگیهـای کـوچ بشـر بـه مریـخ و تنشهـای سیاسـی داخـل ایـن مسـتعمره و میان مسـتعمره و زمیـن بـه طـور دقیـق شـرح داده ش ـدهاند. بحـث در مـورد اینکـه چـه نظـام سیاسـی و حقوق ـیای بایـد در مریـخ یـا دیگـر مسـتعمرات فضایـی اعمـال شـود ،همیـن حـالا نیـز آغـاز شـده اسـت. امـا تاریـخ هـم میتوانـد در ایـن مـورد کمـک حال باشد.
شـباهت آشـکاری میـان مهاجـرت بـه دیگـر سـیارات و تاسـیس مسـتعمرات آمریکایـی توسـط مهاجـران بریتانیایـی و نبـرد آنهـا بـرای اسـتقلال وجـود دارد .مـوارد مشـابه دیگـر نیـز ارزش بررسـی دارنـد: بـرای مثـال طـی دوران اکتشـاف قطــب شــمال و قطــب جنــوب، هیاتهــای اعزامــی خصوصــی در مقایســه بــا هیاتهایــی کــه توســط دولتهــا حمایــت مالــی میشــدند موفقتــر بودنــد و نـرخ بقـا در میـان آنهـا بالاتـر بـوده اسـت. تاریـخ دوران هجـوم بـرای اکتشـاف طـلا در آمریـکا نیـز میتوانـد در مـورد کشـف و اسـتخراج معـادن در فضـا مفیـد باشــد. امــا شــاید قابــل توجهتریــن شــباهت بــه توســعه صنعــت هوانــوردی مربوط شود .
اوایـل قـرن بیسـتم پـرواز اجسـام س ـنگینتر از هـوا در میـان مـوارد غیرممکـن جـای میگرفـت و حتـی در صـورت امـکان نیـز بیـش از حـد خطرنـاک بـه نظـر میرسـید. سـپس، در اواسـط دهـه ۱۹۳۰، ایـن نـوع پروازهـا کـه در ابتـدا تنهـا
19. Jeff Bezos
20. Amazon
بــرای ثروتمنــدان امکانپذیــر بــود کــم کــم بــه شــکل یــک صنعــت درآمــد. درانتهـای قـرن، سـفرهای هوایـی دیگـر گـران نبـود و عـادی جلـوه میکـرد. بـا درنظـر گرفتـن میـزان پیشـرفت سـفرهای فضایـی، غیرمنطقـی نیسـت اگـر تصـور کنیـم کـه صنعـت فضانـوردی طـی قـرن بیس ـت ویکم مسـیر مشـابهی را بپیمایـد و از امـری دیوان ـهوار بـه امـری متـداول تبدیـل شـود. نس ـلهای آینـده ممکـن اسـت بـه دو دهـه نخسـت قـرن حاضـر بـه عنـوان دورانـی بنگرنـد کـه سـفرهای فضایـی واقعـا در مسـیر صحیـح قـرار گرفتنـد آن هـم پـس از شـروعی اشـتباه بـا عنـوان رقابت فضایی دوران جنگ سرد.
اصلاحات ژنتیکی انسانی
گروهـی از ش ـیوههای اصـلاح ژنتیکـی کـه از آنهـا بـه عنـوان کریسـپر۲۱ نـام بـرده میشـود هیجـان بسـیاری را در مـورد دانشـمندان و حتـی فراتـر بهوجـود آو ردهانـد. در اصـل کریسـپر در علـم ژنتیک بسـیار شـبیه دسـتور «بیـاب و جایگزین کـن۲۲» در نـرم افـزار ورد۲۳ اسـت چـرا کـه ایـن امـکان را فراهـم میآوردکـه توالـی ژنتیکـی مشـخصی شناسـایی و اصـلاح شـود آن هـم بـا دقتـی بـه مراتـب بیشـتر از ش ـیوههای پیشـین. ایـن شـیوه از تـوان بالقـوه درمانـی قابـل توجهـی برخـوردار اســت. بــرای مثــال میتــوان ژنهــای عامــل بیماریهــای موروثــی در جنیــن را شناسـایی و اصـلاح کـرد و در نتیجـه فـرد متولـد شـده از آن جنیـن دیگـر بیمـاری را بـه نس ـلهای بعـد از خـود منتقـل نمیکنـد. امـا درمـان ژنتیکـی بـه راحتـی میتوانـد بـه اصـلاح ژنتیکـی تبدیـل شـود )بـرای بینایـی بهتـر، هـوش بیشـتر و ماننـد اینهـا( و بـه کودکانـی طراحـی شـده بیانجامـد. بحـث در مـورد مقـررات مورد نیاز برای این فنآوری در راه است.
نویسـندگان داسـتان علمـی تخیلـی تـا همیـن حـالا نیـز احتمـالات بلندمـدت را در نظـر گ رفتهانـد. اگـر شـ یوههای درمانـی دوبـاره جوانسـازی بـه افـراد اجـازه دهنـد کـه بـرای صدهـا سـال عمـر کننـد، آیـا تنهـا ثروتمنـدان قـادر خواهنـد بـود کـه ه زینههـای آن را بپردازنـد؟ آیـا بایـد بـه افـراد اجـازه داد تـا بـا تغییراتـی در
21. CRISPR
22. find and replace
23. word
بدنشـان بتواننـد بـال، آبشـش یـا بالـه داشـته باشـند؟ بـه جـای ایجـاد تغییـرات در دیگـر سـیارات بـرای قابـل زیس ـتکردن آنهـا بـرای انسـان، بهتـر نیسـت کـه تغییراتـی در بشـر ایجـاد شـود تـا بتوانـد در شـرایط محیطـی متفـاوت نیـز زندگـی کنـد؟ ایـده اینکـه نـوع بشـر در آینـده ممکـن اسـت بـه چندیـن گونـه فـرا انسـانی تبدیــل شــود، یکــی از مفاهیــم متــداول در دا ســتانهای علمــی تخیلــی اســت .برخـی افـراد شـاید ترجیـح دهنـد کـه ذهنشـان را در یـک پیکـر رباتیـک قـرار دهنــد و برخـی دیگــر ممکــن اســت بخواهنــد خودشــان را بــه صــورت اشــکالی غیرانسانی در بیاورند.
در کوتـاه مـدت، مباحـث احتمالـی در مـورد دسترسـی بـه درمانهـای ژنتیکـی احتمـالا پـژواک مباحـث تاریخـی در مـورد گسـترش دسترسـی بـه واکس ـنها و شــیوههای درمانــی بیمــاری ایــدز اســت. بحثهــای در مــورد اصــلاح ژنتیکــی خودخواســته و اینکــه افــراد تــا چــه حــد در ایــن مــورد بدنشــان خودمختــاری خواهنـد داشـت، میتوانـد نسـخه بسـط یافت ـهای از مباحـث فعلـی در مـورد حـق اتانــازی )مــرگ خودخواســته بــا کمــک پزشــک( باشــد. طــی یــک قــرن اخیــر حقـوق بشـر در بسـیاری از جنبـه گسـترش یافتـه اسـت و ایـن احتمـالا بخشـی از میدان نبرد مربوط به حقوق بشر در قرن آینده خواهد بود .
آیندهای سریع تر؟
اینهــا تنهــا چهــار زمینــه هســتند کــه بــر اســاس روندهــای فعلــی، مــوارد تاریخـی و داس ـتانهای علمـی تخیلـی میتـوان گفـت کـه از تـوان بالقـوه قابـل توجهـی بـرای پیشـرفت و تحـول طـی دهههـای پیـش رو برخوردارنـد. امـا اگـر همــه آنهــا را بــا یکدیگــر در نظــر بگیریــم، میتــوان شــباهتهایی را میــان وضعیـت فعلـی و انقـلاب علمـی اواسـط قـرن هفدهـم یافـت. انقـلاب علمـی قـرن هفدهـم زمانـی بـود کـه ابـزار و فنآ وریهـای جدیـد، بـه خصـوص میکروسـکوپ و تلسـکوپ، در کنـار ش ـیوههای علمـی و دانـش ریاضـی قـرار گرفتهانـد. فیلسـوفان طبیعـی )اصطـلاح « دانشـمند» در قـرن نوزدهـم رواج یافـت( بـه غفلـت پیشـین از مجموع ـهای از رش ـتهها، از فیزیـک گرفتـه تـا زیسـت شناسـی، پـی بردنـد و نتیجـه آن دورهای پربار از کشف، نوآوری و اختراع بود.
از بســیاری جهــات، وضعیــت فعلــی علــم و فــنآوری شــرایط یکســانی دارد: بـرای مثـال واضـح اسـت کـه درک فعلـی از اصـول ژنتیـک یـا هـوش مصنوعـی بسـیار ابتدایـی اسـت و چندیـن دهـه تـلاش نیـاز اسـت تـا بتـوان آنهـا را بهتـر شــناخت. درســت همانطــور کــه پیشــرفت علــم ریاضــی در قــرن هفدهــم در دامنـه وسـیعی از دیگـر رش ـتهها بـه کمـک دانشـمندان آمـد، ش ـیوههای پـردازش اطلاعـات، ماننـد ابـزار «کلان داده ۲۴» و یادگیـری ماشـین۲۵ هـم میتواننـد امـروز تاثیر مشابهی داشته باشند .
همچنیــن میتــوان انتظــار داشــت کــه ایجــاد ارتبــاط میــان رشــتههای پیشتـر منقطـع از یکدیگـر بـه هـم افزایـی بینجامـد. بـرای مثـال علـم ژنتیـک باعـث ورود زیسـت شناسـی و داروسـازی بـه علـوم اطلاعـات شـده و همچنیـن ارتبـاط دو س ـویهای میـان مرزهـای رش ـتههای علـوم عصبـی و سـاختار ذهـن از یـک سـو و علـوم رایان ـهای و ایجـاد ش ـبکههای عصبـی مصنوعـی شـکل گرفتـه است .
محـدوده ایـن پیشـرفت سـریع از برخـی جهـات غیرقابـل پیشبینـی اسـت، اما در دیگـر جهـات آشـنا بـه نظـر میرسـد. مـا مرزهـای تـازه و ابزارهـای تـازه بـرای اکتشــاف داریــم. دو نویســنده د اســتانهای علمــی تخیلــی، کیــم اســتنلی رابینسـون۲۶ و چالـز اسـتراس۲۷، در تصورشـان از آینـده در قـرن بیسـت و یکـم بـه این انقلاب علمی نوظهور لقب آکسلاندرو۲8 دادهاند.
بـی تردیـد پیشبینـی اینکـه آینـده دقیقـا چگونـه خواهـد بـود غیرممکـن اسـت امـا اگـر شـما بـه جاهـای درسـت بنگریـد، میتوانیـد حـدس و گمانهایـی مبنی برشناخت و دقیقتر در مورد آنچه در پیش است را ارائه کنید.
24. Big Data
25. Machine Learning
26. Kim Stanley Robinson
27. Charles Strossاچلراندرو در زبان ایتالیایی به معنی سرعت گرفتن است که ریشه مشابهی با واژه اکسلریت در زبان انگلیسی دارد .28. Accelerando
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان