اجتماع علمی قدرتمند مهمترین نیاز آینده پزوهی در ایران است
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[20 Sep 2017]
[ احد رضایان قیه باشی]
امروز داخل استخر با یک دانشجوی ترم آخر دکتری تاریخ علم آشنا شدم دنبال کسی می گشت که بتواند در مباحث مربوط به “تحلیل گفتمانی” به او کمک کند از من پرسید : به نظرت مراحل زایش یک گفتمان چه چیزهایی هستند ؟ یعنی یک گفتمان چگونه و با طی نمودن چه مراحلی به وجود می آید؟
گفتم مراحلش را نمی دانم اما میدانم که ستون های اصلی یک گفتمان ، اجتماع علمی است.
بحث اجتماع علمی را این روزها آقای علی چاپرک در حوزه آینده پژوهی به جد پیگیری می کند و در تلاش است تا چنین اجتماعی شکل گیرد.
قبل از آنکه به پاسخ ِ مراحل گفتمان سازی برسم ابتدا می خواهم به این سوال پاسخ دهم که مراحل اصلی زایش یک اجتماع علمی در آینده پژوهی چیست؟ یعنی در یک حوزه مطالعاتی مثل آینده پژوهی برای تشکیل یک اجتماع قدرتمند علمی چه چیزهایی لازم است و چه گام هایی باید طی شود و فواید تشکیل اجتماع علمی برای آینده پژوهی چیست؟
به نظر من ، برای تشکیل یک اجتماع علمی باید تعداد قابل توجهی محقق و پژوهشگر که در آن حوزه مطالعاتی تخصص دارند (یعنی در مرزهای آن دانش حرکت می کنند) در جامعه وجود داشته باشند. این در واقع نیاز اولیه برای تشکیل اجتماع علمی است.
این افراد باید چند ویژگی داشته باشند:
۱) متعهد به قواعدِ اخلاق حرفه ای و اخلاق اجتماعی باشند
۲) محدودیتی در فکر کردن و نقد کردن نداشته باشند
۳) تا حد امکان از تعصبات قومی، مذهبی، ملی، صنفی، سرزمینی و هر تعصب دیگری رها باشند
۴) دائما تلاش کنند تا مرزهای این حوزه مطالعاتی را گسترش دهند
۵) دائما تلاش کنند تا متون جدید و ارزشمند دیگران در این حوزه و حوزه های مرتبط را مطالعه کنند.
اگر چنین جمعی از پژوهشگران در یک حوزه مطالعاتی در جامعه وجود داشته باشد خود به خود بخشی از یک اجتماع علمی شکل خواهد گرفت اما در این راستا ایجاد تشکل هایی علمی مانند انجمن های علمی میتواند باعث شکل گیری منظم و قدرتمند اجتماع علمی شود.
این انجمن های علمی باید چند ویژگی داشته باشند تا بتوانند محملی برای ایجاد یک اجتماع علمی باشند.
۱) فضای دوستانه ای بین اعضا به وجود آورد.
۲) فرصت ها را به صورت تقریبا برابر بین اعضا توزیع کند.
۳) فرایند اداره این انجمن ها کاملا دموکراتیک باشد،
۴) بسترهای لازم برای تشویق و ترغیب اعضا به بحث و مباحثه را فراهم کند
۵) سیستم تشویقی برای اعضای فعال در نظر بگیرد. ۶) فضا را برای خلاقیت و ابتکار علمی باز بگذارد
هدف از ایجاد این تشکل ها و انجمن ها بسترسازی برای بحث و گفتگو است. بدون وجود اینها هم امکان تشکیل اجتماع علمی وجود دارد اما بهتر است این تشکل‌های قدرتمند به وجود آیند تا روند شکل گیری اجتماع علمی را سرعت ببخشند.
این اجتماع علمی تنها در صورتی با قدرت به راه خود ادامه خواهد داد که اعضا قدرت تحمل نقدها و نظرات مخالف خود را داشته باشند
این اجتماع علمی تنها در صورتی با قدرت به راه خود ادامه خواهد داد که اعضا از پیشرفت همدیگر خوشحال شوند
این اجتماع علمی تنها در صورتی با قدرت به راه خود ادامه خواهد داد که اعضا دائما همدیگر را رصد کنند و فعالیت های علمی همدیگر را بخوانند و نقد کنند .
اما این اجتماع علمی چه فایده ای می تواند داشته باشد ؟
۱) با توجه به نقدهای جدیی که بر مکاتب معرفتی در خصوص ادعاهایشان وارد شده است به جرات می توان گفت در حال حاضر اجتماع علمی معتبرترین منبع برای تشخیص منطقی و غیرمنطقی بودن ادعاها است.
۲) اجتماع علمی می تواند سرعت رشد علمی را چندین برابر افزایش دهد
۳) اجتماع علمی می تواند قدرت آموزش و یادگیری را افزایش دهد
۴) اجتماع علمی می تواند خلاقیت و نوآوری را تحریک کرده و بالا ببرد
۵) اجتماع علمی می تواند رقابت سالم ایجاد کند
۶) اجتماع علمی میتواند مانع از سرقت علمی شود
۷) اجتماع علمی می تواند آستانه تحمل اعضا را بالا ببرد
۸) اجتماع علمی میتواند تعصبات مختلف را کاهش دهد.
۹) اجتماع علمی می تواند انگیزشی باشد
نکته ) تجربیات قبلی نشان میدهند که بهترین زمان برای شکل گیری اجتماع علمیِ قدرتمند هنگامی است که یک حوزه مطالعاتی در حال شکل گیری است . بعبارتی، بهترین زمان برای شکل گیری اجتماع علمی آینده پژوهی همین سالهاست باید تلاش کنیم پژوهشگران این رشته همدیگر را بشناسند با حوزه های مطالعاتی همدیگر آشنا شوند با همدیگر بحث و گفتگو کنند و بسترهای لازم برای ترغیب و تشویق را ایجاد کنند.
اجتماع علمی قدرتمند مهمترین نیاز آینده پزوهی در ایران است.
(احد رضایان قیه باشی)
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان