Iranian Futurist

- در بيست و پنجمين جشنواره بين‌المللي فيلم فجر كه روزهاي پاياني آن را سپري مي‌كنيم بيش از 10 فيلم كه به طريقه ديجيتال ساخته شده‌اند، روي پرده رفته‌اند. ديگر خيلي از كارگردان‌ها از نگاتيو فاصله گرفته‌اند و با دوربين‌هاي ديجيتال فيلم مي‌سازند.
اتوبوس شب، خون‌بازي، روز بر مي‌آيد، پايان راه، سينه سرخ، روزباران، روايت‌هاي ناتمام، رمز، آن‌سه و چند روز بعد فيلم‌هاي ديجيتالي هستند كه در بخش‌هاي مختلف مسابقه و خارج از مسابقه جشنواره امسال روي پرده مي‌روند.

از اين تعداد 2 فيلم اتوبوس شب و روز برمي‌آيد در بخش مسابقه حضور دارند و روايت‌هاي ناتمام، پايان راه و آن‌سه در بخش فيلم اول كارگردان حاضر هستند و مابقي در بخش‌هاي جنبي حضور دارند؛ خون بازي هم در بخش بين‌المللي به نمايش در آمده است.
به اين ترتيب بيست و پنجمين جشنواره فيلم فجر از لحاظ تعداد فيلم‌هاي غيرنگاتيوي به ركورد تازه‌اي دست پيدا كرده است تا اتفاقي كه تا همين سال گذشته، ناگوار تلقي مي‌شد تبديل به يك امرعادي شده و تعداد فيلمسازاني كه به سمت جهان ديجيتال پيش مي‌روند بيشتر از پيش شود.
موج زنده
نگاهي به كاربردهاي ديجيتال در سينماي ايران نشان مي‌دهد اين حيطه چندان هم جوان نيست. براي مثال :در سينماي حرفه‌اي، براي اولين بار ابراهيم حاتمي‌كيا در فيلم "موج مرده" كه به نسبت ديگر فيلم‌هايش توجه كمتري به آن شد، از دوربين ديجيتال بهره برد. تا پيش از آن دوربين‌هاي ديجيتال صرفا در اختيار آماتورهايي بود كه روياي سينماي حرفه‌اي را داشتند يا به هر وسيله‌اي مي‌خواستند فيلم بسازند. به هر شكل هرچند نام ديجيتال و فيلم كوتاه در چند سال اخير پيوند خورده بودند و فيلمسازان جريان حرفه‌اي و فيلم بلند به دوربين ديجيتال به چشم يك اسباب‌بازي پيش افتاده نگاه مي‌كردند. آنها اعتقاد داشتند كه هيچ وسيله‌اي جاي دوربين‌هاي 35 ميلي‌متري و نگاتيوهايش را نخواهد گرفت. كم‌كم ديجيتال به دست چند فيلمساز پيشرو افتاد؛ فيلمسازاني كه اتهام جشنواره‌اي بودن فيلم‌هايشان را به دوش مي‌كشيدند.
شايد سكانس پاياني فيلم طعم گيلاس ساخته عباس كيارستمي كه خيلي‌ها ساخت آن سكانس را به بهمن كيارستمي (پسر فيلمساز) نسبت مي‌دادند، سكانسي به يادماندني و مرتبط با تبديل نگاتيو به ديجيتال باشد.
طعم گيلاس با نگاتيو ساخته شده بود اما سكانس جذاب پاياني فيلم ناگهان تغيير رويه داد، فرم فيلم را به هم ريخت، روايت داستان را تغيير داد و فيلم را ماندگار كرد. اين سكانس جذاب شايد شروع جهان ديجيتال براي سينماي ما بود.
كيارستمي پس از آن، مگر در شرايط خاص، نگاتيو را رها كرد تا الگوي بسياري باشد براي نحوه استفاده ديجيتال در سينما او درست در مسير تئوري‌هاي سينماي ديجيتال حركت كرد. مدام فيلم ساخت و تقريبا هر ايده‌اي كه داشت با دوربين ديجيتال شخصي‌اش به تصوير كشاند تا آ.ب.ث آفريقا، پنج، ده و... ساخته و نام او در تيتراژ به عنوان كارگردان حك شود.
كيارستمي در يكي از كارگاه‌هاي آموزشي خود (ورك‌شاپ) در ايران در اين باره اين گونه اظهارنظر كرده بود: دوربين‌هـــاي ديجيتالي به ما امكان نگاه كـــردن پيرامونمان را به شكل تازه‌اي مي‌دهند و شايد هــرگز دوربين‌هاي 35 ميلي‌متري اين امكان را براي ما نداشتند.
به هر حال كيارستمي تنها فيلمساز ايراني و شايد يكي از معدود فيلمسازان مطرح و صاحب سبكي به شمار مي‌رود كه چند سالي است ديجيتال را براي خود سنت قرار داده و از راه خود كنار نمي‌رود، اين يك واقعيت است كه جهان ديجيتال در حال رشد در سينماست و طولي نخواهد كشيد كه سينما را نيز تحت سيطره خود قرار دهد؛ از ديجيتالي شدن نحوه پخش سينماها تا ساخت فيلم. با منسوخ شدن سيستم‌هاي VHS و S-VHS در ايران كه فرمت‌هاي ساخت فيلم‌هاي كوتاه و آماتوري به حساب مي‌آمد، جوانان فيلمساز رو به ديجيتال آوردند و با دوربين‌هاي miniDV جهان خود را ساختند.
با اين روش امكان ساخت بي‌شمار فيلم كوتاه، مستند و تجربي در سال به وجود آمد. هزينه‌ها به شدت پايين و شرايط ساخت بسيار آسان‌تر شد. ديگر فيلمسازي براي جوانان روياي دست نيافتني نبود. مسير ساخت تا نمايش كوتاه‌تر، كم‌هزينه‌تر و آسان‌تر شده بود. اين نسل به نوعي به همراه ديجيتال در سينما رشد و عادت ديجيتالي خود را به سينما وارد كرد. از آن نسل هر فردي كه شرايط ساخت فيلم براي او فراهم شد به ديجيتال وفادار ماند و در همين راه فيلم ساخت. MiniDV ها بزرگ شدند و سينماي حرفه‌اي ما با نام ديجيتال آشنا شد.
اما همه ديجيتالي شدن سينماي ايران در اين نمونه ساده خلاصه نمي‌شد. جهان سينما در حال پيشرفت بود. اقتصاد در طرف ديگر شرايط را تعيين مي‌كرد. ديجيتال براي مقتصدان اين شرايط را فراهم مي‌كرد كه با هزينه و واسطه‌هاي كمتر بتوانند فيلم‌ها را تهيه كنند. تهيه‌كننده‌ها با همراهي دوربين‌هاي DV ديگر در نوبت دوربين‌هاي 35 ميلي‌متري، خريد نگاتيو، لابراتوار و... نمي‌مانند و اين‌ها همه هزينه‌ها را بيش از پيش مي‌كاهد.
اما همه چيز در اقتصاد هم خلاصه نمي‌شود؛ اين حركت ناگزير سينما از مسير گذشته به حال و آينده است.
همان‌طور كه عمر دوربين‌هاي نسل VHS خيلي زود به پايان رسيد و نامشان همچون دوربين‌هاي 8 و 16 ميلي‌متري نوستالژيك شد، حالا نوبت روزگار به DV ها رسيده است.
HD دوست‌داشتني
موج جديد متعلق به HD هاست. امسال دو فيلم سينه سرخ و اتوبوس شب به طريق HD فيلمبرداري شده‌اند. زمان كوتاهي مانده تا موج ديجيتال سينماي ايران را در خود غرق كند اين اتفاقي است كه مي‌توان آن را مبارك دانست؛ هرچند از معايب خاص آن هم نبايد چشم پوشيد.
بهزاد دوراني -فيلمبردار- در اين باره مي‌گويد: "تصويربرداري ديجيتالي راحت‌تر است. در شرايطي هستيم كه امكانات تبديل اين فيلم‌ها به دست آمده، به همين دليل استفاده از ديجيتال بيشتر شده است. نكته ديگر اينكه به سهولت مي‌شود اين دوربين‌ها و امكاناتشان را فراهم كرد."
دوراني در جشنواره امسال، فيلم رمز را با دوربين‌هاي ديجيتال تصويربرداري كرده است. در جشنواره‌اي كه موج ديجيتال در آن به چشم مي‌خورد خيلي‌ها معتقدند با اين روند و با ورود نسل HD ، دوره نگاتيوهاي 35 ميلي‌متري به پايان خواهد رسيد.
فيلمبردار فيلم رمز در اين باره مي‌گويد: "هنوز 35 ميلي‌متري را ترجيح مي‌‌دهم. نگاتيو از نظر رنگ و عمق ميدان امكانات بي‌نظيري دارد هرچند كه با دوربين‌هاي ديجيتالي هم مي‌شود با تمهيداتي اين مشكلات را رفع كرد. در كل اتفاق جالبي نيست كه 35 ميلي متري حذف شود. بايد سيستم‌هاي جديد دوربين‌هاي فيلمبرداري را وارد كنيم و با تكنولوژي جديد اين نسل آشنا شويم."
او يكي از معايب ديجيتال را نحوه پخش آن مي‌داند: "چون سيستم پخش ديجيتالي مناسب را در ايران نداريم، در كل فرق آن‌چناني ندارد."
اما دوراني با ديجيتال موافق است: "تجربه بدي نيست، براي فيلمسازان كهنه‌كار و جوان جاي مانور فراواني دارد. اصلا اتفاق بدي نيست كه به سمت ديجيتال پيش رويم."
دو نكته در پيش روست؛ صرفه‌جويي اقتصادي از يك سو و افت كيفيت از سوي ديگر. اما اسماعيل براري -كارگردان سينماي ايران- راه سومي را عنوان مي‌كند: "ما در عصر ديجيتال زندگي مي‌كنيم. بسياري از قراردادها تغيير كرده است. جدا از صرفه‌جويي اقتصادي، شايد دوربين ديجيتال افت كيفيت به وجود مي‌آورد اما ما را از سيطره خفقان‌آور مديران كوچك و بزرگ بيرون آورده است. تا قبل از اين بايد براي گرفتن يك حلقه نگاتيو به صدها نفر گزارش مي‌داديم. با ديجيتال، در عصر ديجيتال ديگر كسي نمي‌تواند انحصاري به سينما نگاه كند."
پس از انقلاب ديجيتال، دوربين به عنوان مهمترين ابزار سينما از اختيار قدرت‌هاي مي‌خورد اما با تكنولوژي در عصر ديجيتال ما به راحتي مي‌توانيم با برنامه Googleearth تمام اين مكان‌ها را تماشا كنيم. در سينما نيز اين جريان به چشم مي‌خورد، تا پيش از ورود ديجيتال، سينما در انحصار صاحبان ابزار بود اما حالا ديگر اين حكومت سينمايي وجود ندارد، سينما در اختيار همگان قرار گرفته است."
كارگردان فيلم روز باران كه در جشنواره بيست و پنجم حاضر است، درباره افت كيفيت فيلم در مديوم ديجيتال مي‌گويد: "تمام مسايل فني كه ديجيتال ندارد را مي‌شود حل كرد. نور و رنگ را مي‌شود با كمي تمهيد حل كرد، براي مشكل عمق ميدان حداقل 5 راه مي‌توان طي كرد، به نظر من جريان فيلمسازي تغيير نكرده است؛ امكاناتي اضافه شده و در عين حال چيزهايي را از دست داده‌ايم. پس بايد اطلاعاتمان را افزايش بدهيم و اطلاعات فني ديجيتال را براي خودمان بالا ببريم."
انقلاب دموكراتيك
ديجيتال در سينما جرياني دموكراتيك ايجاد كرده است. نفي كنترل صاحبان قدرت در سينما شايد اولين اقدام دموكراتيك ديجيتال در سينما باشد. فناوري ديجيتال جهان واسطه‌هاي ابزار سينما را حذف مي‌كند. امكانات را تقريبا يكسان در اختيار كساني مي‌گذارد كه مي‌خواهند فيلم بسازند. در ادامه حتي انحصار را از دست كساني در مي‌آورد كه ترانزيت فيلم انجام مي‌دهند.
با ديجيتال ديگر توان فيلمسازي، انحصاري نيست، پس هر كارگرداني مي‌تواند فيلم خود را دراختيار داشته باشد و آن را به هر جشنواره‌اي كه خواست بفرستد.
براري در اين ارتباط مي‌گويد: "جريان ورود و خروج فيلم‌ها هميشه در انحصار آدم‌هاي خاصي بود. حالا با ظهور ديجيتال در سينماي ما ديگر اين انحصار شكسته شده است. آن آدم‌ها بايد پي كارشان بروند و كشكشان را بسابند!"
پس از انقلاب ديجيتال ديگر شما به عنوان يك فيلمساز بومي در فستيوال‌ها حضور نخواهيد داشت، بلكه با عنوان يك شهروند جهاني شركت خواهيد كرد. اين مدنيت جهاني سينماي ديجيتال است. به نظر مي‌رسد حالا صنعت سينما تصميمش را گرفته و سينماي ديجيتال پا در راهي طولاني گذاشته است. شايد وقتي فرانسوا تروفو آرزوي خود را بيان كرد هيچ كس به او ايمان نداشت. تروفو پيامبر سينما نبود اما آرزوي بزرگش رنگ حقيقت گرفته است. شاعر سينماي فرانسه، آرزو كرده بود روزگاري برسد كه هر كس سينماي خودش را داشته باشد و فيلم خودش را بسازد، آرزو داشت كه ديگر سينما در انحصار كسي نباشد و ديكتاتور نداشته باشد. ما وارد دولت دموكراتيك سينما شده‌ايم. آرزوي تروفو برآورده شده است.
شايد سينماي ايران هنوز از سينماي خيلي كشورها در عرصه ديجيتال عقب‌تر است اما جشنواره بيست و پنجم را مي‌توان انقلابي در جهان سينماي ديجيتال خود تصور كنيم. امسال بيش از 10 فيلم داشتيم و مطمئنا اين رقم بالاتر خواهد رفت.
ديگر همه به ديجيتال رو آورده‌اند. صاحبان ابزار كهنه سينما هم به سمت ديجيتال رفته‌اند و سعي در تهيه مجهزترين ابزار ديجيتال دارند.
روزگاري كه موج مرده از ديجيتال عبور كرد و بر پرده سينماها رفت و هنگامي كه كيارستمي با دوربين DV فيلم ساخت، باور اين روزها دور از ذهن بود اما امروز در جشنواره‌مان دو فيلم داريم كه با دوربين HD ساخته شده است و لايه ديگري از انقلاب ديجيتال در راه است.
سميرا مخملباف در سخنراني‌اش در جشنواره كن گفته بود: "دوربين سينما توسعه چشم خلاق سينماگر است؛ چشمي كه در ابتدا به دليل حجم دوربين‌هاي فيلمبرداري و دشواري استفاده از آن و نياز به متخصصاني چون باري‌ گران بر انديشه و احساس فيلمساز تحميل شده بود. اكنون با انقلاب ديجيتال به راحتي مي‌توان تصور دوربيني را كرد كه چون عينكي سبك و كوچك باشد يا حتي چون لنزي در چشم فيلمساز."
دموكراسي سينماي ديجيتال هر امكاني را به ما مي‌دهد.

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر