پركردن شكاف ديجيتالي چالش بزرگ قرن بيست‌ويكم
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[03 Oct 2003]
[ مترجم: سيدمحمد ستوده]
چنانچه اينترنت در آينده به كانون جهاني دادو ستد تبديل گردد، آنگاه چه سرنوشتي در انتظار ميليونها نفري خواهد بود كه اتصال به اينترنت براي آنان امكان‌پذير نيست‚ شايد هرگز نتوانيم پاسخ اين سوال را به‌دست آوريم. استحاله و دگرگوني يك شبكه اسرارآميز دولتي و نفوذ آن در سيستم ارتباطات جهاني، تبادل اطلاعات و بازارهاي تجاري; اينترنت را به‌عنوان سرچشمه و مظهر شكافي عظيم مابين كشورهاي صنعتي و در حال توسعه مطرح ساخته است. اصطلاح شكاف ديجيتالي(DIGITAL DIVIDE) صورت مختصر و كوتاه‌شده‌اي براي بيان نابرابريهاي بين‌المللي در زمينه دسترسي به تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات تلقي مي‌شود. به‌عبارت ديگر مي‌توان گفت تا اندازه‌اي شكاف مذكور نشانه‌اي از تهديد قدرتهاي نيرومندي است كه جهان را در قرن بيست‌ويكم به پاره‌هاي نابرابر از نظر دسترسي به اطلاعات تقسيم مي‌كنند. برخي استدلال مي‌كنند نيروهاي مذكور موجب شده‌اند اغلب ملل جهان در دام عقب‌ماندگي دائمي گرفتار شوند. همچنين كشمكشها و درگيريهاي منطقه‌اي مي‌تواند روحيه هر ملتي را تضعيف كرده و دچار گرفتاريهاي فراوان كند.
هرچند شواهدي دال بر نقض عملكرد جهاني در خصوص دسترسي به تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات وجود دارد اما برخي ناظران از اينترنت به‌عنوان عامل بالقوه‌اي براي نجات مردم عقب‌مانده جهان نام مي‌برند. اين قبيل ناظران خوشبين استدلال مي‌كنند شيوه اقتصاد جهاني به‌گونه‌اي دگرگون شده كه باعث ايجاد فرصتهاي جديدي براي توليد ثروت گرديده است. اما براي بهره‌برداري از فرصتهاي مذكور، چاره‌اي جز استفاده از شبكه جهاني اينترنت وجود ندارد.
ارتباط با شبكه جهاني اينترنت در اغلب مناطق جهان كاري بس دشوار است. در حالي كه ساكنان نيويورك در انديشه ارتقاء سيستم ارتباط با اينترنت از طريق تلفن‌هاي متعارف به سيستم باند پهن(BROADBAND) هستند، اغلب ساكنان كشورهاي در حال توسعه هرگز صداي بوق آزاد تلفن را نشنيده‌اند چه برسد به اينكه از ماوس يا موتور جستجوگر اينترنتي استفاده كنند.
دسترسي ميليونها نفر از ساكنان كشورهاي يادشده به اينترنت، مي‌تواند به‌طرق مختلف موجب بهبود زندگي آنان گردد. اما به‌نظر مي‌رسد تحقق اين امر كاري بس دشوار و طاقت‌فرسا باشد.
بااين همه، تعداد كساني كه اين چالش را پذيرفته‌اند روزبه‌روز در حال افزايش است. اين كارآفرينان فعال براي پيشبرد اهدافشان كه مبتني بر عدالت و انصاف در زمينه برنامه‌هاي جهاني گسترش قدرت استفاده از اينترنت براي تمامي ملل دنياست، از هيچگونه كمك مالي و حمايت معنوي مضايقه ندارند. اما با اين‌حال هيچ‌يك از افراد يادشده توقع ايجاد يك مدينه فاضله را نيز در سر نمي‌پرورانند. در اكثر موارد، اقدامات انجام شده هيچگونه سود مادي براي آنان دربر ندارد. آنها فقط به تحقق اهدافشان مي‌انديشند.
كار در محل
سام كارلسون اقتصاددان، بنيانگذار و مدير اجرايي موسسه ورلد لينكس(WORLD LINKS) است. فعاليتهاي موسسه مذكور كه در واشنگتن مستقر است در زمينه پركردن شكاف ديجيتالي است. كارلسون پس از چهارسال كار براي بانك جهاني پيرامون برنامه‌هاي آموزشي پايه در باماكو پايتخت كشور مالي، تصميم گرفت موسسه <ورلد لينكس> را تاسيس كند. در زمان بازگشت وي به واشنگتن در تابستان 1996، اينترنت واقعاً رشد چشمگيري را آغاز كرده بود.
وي مي‌گويد: مدت زمان طولاني كار در يك كشور در حال توسعه موجب شده بود به مشكلات عادت كنم اما رشد خارق‌العاده اينترنت در همين مدت مرا به فكر وا داشت. كارلسون در تابستان 1996 چندين بار از مدارس منطقه واشنگتن دي سي بازديد به‌عمل آورد و مشاهده كرد چگونه تكنولوژي موجب دگرگوني روشهاي يادگيري كودكان شده است. سپس بر پايه آن مشاهدات، وي مي‌افزايد: براي من مشخص شده است اگر بانك جهاني تمام فعاليت خود را بر آموزشهاي پايه‌اي در كشورهاي فير و آفريقايي متمركز سازد، آنگاه 25 سال طول خواهد كشيد تا تمامي ساكنان اينگونه كشورها بتوانند از دوره آموزش ابتدايي همگاني برخوردار شوند. تازه اين مسئله نيز در صورت تحقق، تمامي مشكلات آن كشورها را حل نخواهد كرد. مسئله پيش‌گفته در ماموريت جديد كارلسون تجلي يافت: دسترسي كودكان كشورهاي در حال توسعه به اقتصاد مبتني بر دانشTHE KNOWLEDGE ) ECONOMY) بنابراين، هدف اساسي موسسه <ورلد لينكس> آموزش معلمان و دانش‌آموزان كشورهاي در حال توسعه براي استفاده از تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات به‌منظور بهبود روشهاي آموزش و يادگيري است. مبارزه براي دستيابي به هدف يادشده منوط به حل يك سري مسايل به‌هم پيوسته به‌شرح ذيل است:
مجهزكردن مدارس به اينترنت;
تهيه و تدارك كامپيوتر و نگهداري از آن;
آموزش مربيان و تهيه مواد آموزشي مناسب.
پيچيدگي وظيفه مذكور، موسسه <ورلد لينكس> را بر آن داشت كه به‌منظور پركردن شكاف ديجيتالي، راهبردي منسجم در پيش گيرد. مشاوره و تهيه كمكهاي مادي، حداقل اجزاي تشكيل‌دهنده راهبرد يادشده هستند. كارلسون كه در زمينه آموزش و پرورش نيز از تجربياتي برخوردار است، به‌ويژه در خصوص امر آموزش احساس نگراني مي‌كند و مي‌گويد: وقتي شما توانستيد تمامي تجهيزات لازم را براي نصب كامپيوتر در كلاسهاي درس فراهم كنيد، آنگاه مشكلترين بخش كار يعني آموزش مربيان، مديران مدارس و دانش‌آموزان فرا مي‌رسد. ما بايد به اين افراد ياد دهيم چگونه مي‌توان از تكنولوژي‌هاي پيش گفته به‌طرز مفيد و ثمربخشي استفاده كرد. در حال حاضر، موسسه <ورلد لينكس> در 26 كشور در حال توسعه - شامل 12 كشور در آفريقا و خاورميانه، 7 كشور در آسيا و 7 كشور نيز در آمريكاي لاتين - فعاليت دارد. موسسه مزبور معمولاً فعاليتهاي خود را در كشوري جديد بااجراي يك پروژه آزمايشي در تعدادي از مدارس شروع مي‌كند. به‌نحوي كه مدارس يادشده از تمامي امكانات پروژه آزمايشي از قبيل كامپيوترها، ارتباط با اينترنت و آموزشهاي لازم برخوردار مي‌گردند.
هدف نهايي از اجراي برنامه‌هاي فوق اين است كه مقامات محلي يا از طريق تامين مالي توسط دولت و يا از طريق جلب حمايت مالي وام‌دهندگان بين‌المللي براي گسترش اينگونه پروژه‌ها در سطح كشور ترغيب شوند.
در تضاد با راهبرد جامع و كاملي كه از سوي موسسه <ورلد لينكس> اتخاذ شده، موسسه <اسكولز آن لاين(SCHOOLS ONLINE) > مستقر در سان خوزه كاليفرنيا حداكثر مساعي خود را منحصراً بر مسئله اتصال به اينترنت متمركز كرده است. موسسه <اسكولز آن لاين> در سال 1996 توسط <كامران الهيان> و گروهي ديگر از دست‌اندركاران تكنولوژي پيشرفته تاسيس گرديد. شركت <اسكولز آن لاين> اساساً به‌منظور نصب اينترنت در مدارس مناطق محروم آمريكا به‌وجود آمده است. موسسه مذكور در اواسط سال 1999 از طريق مشاركت با شركت <ورلد لينكس> و ديگر سازمانهاي غيرانتفاعي كه در اين زمينه فعاليت مي‌كردند، كوششهاي خود را متوجه كشورهاي در حال توسعه كرد. <تورج رحيمي> از حدود 5 سال پيش، زماني كه شركت <اسكولز آن لاين> تاسيس شد، رياست هيات‌مديره شركت را به‌عهده گرفت.
شركت اسكولز آن لاين> در حال حاضر از طريق نامه‌هاي الكترونيكي كه از آفريقاي جنوبي دريافت مي‌كند، به راه‌اندازي پروژه آزمايشي 4 مدرسه در منطقه <ايسترن كيپ(EASTERN CAPE) > كمك مي‌كند. <رحيمي> تاكيد مي‌كند نهادينه‌كردن و استطاعت مالي مهمترين مشكلات گروه كاري وي به‌شمار مي‌روند. وي مي‌افزايد: چقدر خوب است يك برنامه آموزش رياضي طراحي شده در ايالات متحده از طريق اينترنت براي مدرسه‌اي در مناطق روستايي كشور زيمبابوه ارسال شود. تكنولوژي مذكور براي ارتقاء سطح زندگي معلمان و دانش‌آموزان آن مناطق مفيد و ارزشمند خواهد بود. رحيمي مي‌نويسد: تنها از طريق نهادينه‌كردن و مشاركت توده مردم مي‌توان مشكلات را از ميان برداشت. البته در صورتي كه امكانات لازم فراهم نباشد يا اينكه شركتهاي فراهم‌كننده خدمات اينترنتيINTERNET ) SERVICE PROVIDER=ISP) به فعاليت خود خاتمه دهند، هيچ‌يك از امور فوق عملي نخواهد شد. رحيمي مسائل فوق را مربوط به معضل تامين مالي مي‌داند. وي مي‌نويسد: اگر مسئله استطاعت مالي حل شود، نه‌تنها دسترسي به اينترنت، بلكه تمامي مسائل مربوط به اجراي پروژه حل خواهد شد.
علاوه‌بر اين معلمان ناچارند براي جبران هزينه‌هاي مالي به اضافه‌كاري بپردازند. مدارس تحت پوشش طرح نيز براي پرداخت هزينه كاغذ، تونر(TONER) و... نياز به‌پول دارند. همچنين هزينه‌هاي مربوط به‌استفاده از خدمات شركتهاي اينترنتي نيز كه در تعداد زيادي از مناطق گران است بايد پرداخت گردد و همچنين فضاي آموزشي مورد نياز بايستي ساخته، نگهداري و تعمير شود. ما با ارائه برنامه‌هاي ويژه‌اي به مدارس تحت پوشش طرح ياد مي‌دهيم چگونه مدارس مشابه توانسته‌اند امكان تداوم اجراي پروژه را فراهم آورند. اين مدارس مي‌توانند الگوي مناسبي در اين زمينه باشند. آنان ناچارند طرحي را براي استمرار پروژه به‌نحوي طراحي كنند كه براي آنان كارساز باشد.
اساسي‌ترين كاري كه شركت <اسكولز آن لاين> مسئوليت اجراي آن‌را در مدارس به‌عهده دارد، ايجاد مركز يادگيري اينترنتيTHE INTERNET LEARNING ) CENTER) است.
در اين مركز 10 كامپيوتر متصل به اينترنت، تعدادي پرينتر، يك اسكنر و يك دستگاه دوربين ديجيتالي وجود دارد. ضمناً تمامي دستگاههاي فوق به يك شبكه محلي كامپيوتري(LOCAL AREA NETWORK) متصل هستند. شركت <اسكولز آن لاين> براي تداوم فعاليت مراكز اينترنتي فوق، معلمان محلي را آموزش داده و از مقامات منطقه‌اي دعوت مي‌كند براي اطمينان يافتن از اتصال به اينترنت از اينگونه اماكن بازديد به‌عمل آورند. موسسه يادشده تا اواخر سال 2001، حدود 19 پروژه آموزش اينترنتي را در كشورهاي در حال توسعه، آمريكا، اسپانيا، فلسطين اشغالي و ژاپن راه‌اندازي كرده است.
سومين برنامه‌اي كه در اين خصوص ارائه شده مربوط به موسسه <ورلد كامپيوتر اكسچنج(WORLD COMPUTER EXCHANGE) > مستقر در ايالت ماساچوست است. برنامه مذكور به‌شدت بر مسئله تامين سخت‌افزارهاي كامپيوتري تاكيد دارد. <تيموتي اندرسون> بنيانگذار و رئيس موسسه يادشده مي‌گويد: شما هركجا بخواهيد مي‌توانيد اين برنامه را آغاز كنيد. ما باني اجراي آن هستيم. وي
مي‌افزايد: ما مي‌گوئيم شما مي‌توانيد با قيمت بسيار ارزان تجهيزات كامپيوتري را خريداري كرده و به اينترنت متصل شويد. ما تنها اجراي بخش كوچكي از كار را به‌عهده داريم. موسسه ما اكيداً به مسئله كودكان توجه دارد. جوانان فقير نيز بايستي بتوانند از اينترنت استفاده كنند. كامپيوترهايي كه توسط موسسه <ورلد كامپيوتر اكسچنج> به كشورهاي درحال توسعه فرستاده مي‌شود ازسوي شركتهاي بازرگاني اهدا شده‌اند. كامپيوترهاي ارسالي دست دوم ولي مفيد و كارا هستند. دستگاههاي مذكور توسط <اندرسون> و كاركنان داوطلبش مجدداً تعمير و بازسازي مي‌شوند. شركت <ورلد كامپيوتر اكسچنج> تا اواسط ماه نوامبر 2001 با 869 مدرسه در 24 كشور جهان در اين خصوص همكاري داشته است. همچنين طي شش ماه گذشته موسسه يادشده كانتينرهاي چهل فوتي را كه حاوي حدود 380 دستگاه كامپيوتر، مانيتور، ماوس و تجهيزات گوناگون شبكه‌هاي كامپيوتري بود، براي استفاده گروهي از مددكاران اجتماعي به مناطق روستايي نپال و همچنين به برنامه‌هاي توسعه پايدار سازمان ملل در كامرون و بنين و براي يك گروه بين‌المللي كمك‌رساني در نيجريه و آنگولا و نيز پروژه انجمن كامپيوتر براي مدارس در شهر گوا(GOA) هندوستان ارسال كرده است. علاوه براين، در اوائل سال 2002 نيز محموله ديگري آماده ارسال به بنگلادش، اوگاندا و ايالت گجرات (هندوستان) است.
<اندرسون> به گزارش اخير موسسه <برجيس- (BRIDGES.ORG) > يك سازمان بين‌المللي غيردولتي است كه به ارزيابي ابتكارات و سياستهاي رفع شكاف ديجيتالي مي‌پردازد - اشاره مي‌كند و مي‌گويد: در گزارش مذكور مسئله دسترسي واقعي به اينترنت تشريح و گفته شده اين امر فراتر از دسترسي فيزيكي به اينترنت است. دسترسي واقعي به اينترنت اين امكان را براي مردم فراهم مي‌آورد كه بااستفاده از تكنولوژي به‌نحو موثري سطح زندگي خويش را ارتقاء دهند. به‌هرحال، شركت <ورلد كامپيوتر اكسچنج> به‌جاي اينكه اهم تلاش خود را صرف مونتاژ تمامي قطعات لازم براي دسترسي به اينترنت كند، سعي دارد بااتكاء بر شركاي اصلي و دريافت‌كنندگان كامپيوترهاي خود، تعداد زيادي از معضلات اجراي پروژه را حل كرده و بر مشكلات كار فائق آيد. موسسه يادشده و شركاي اصلي آن همواره براي كاربران كامپيوترهاي خود توصيه‌هايي پيرامون چگونگي تداوم فعاليت پروژه ارائه مي‌كنند كه از جمله مي‌توان به سالم نگه‌داشتن كامپيوترها، شبكه و نحوه استفاده درست از آن اشاره كرد. همچنين آنان را ترغيب مي‌كند برنامه‌هاي خود را در اين زمينه به‌صورت كتبي براي شركت ارسال كنند. علاوه براين، شركت <ورلد كامپيوتر اكسچنج> براي تعميم روحيه پاسخگويي در ميان كاربران، متعاقباً برنامه‌هاي دريافتي را از طريق شبكه اينترنت براي بررسي و درك آن توسط مردم در دسترس آنان قرار مي‌دهد.
شركت يادشده به‌منظور اينكه در بلندمدت بتواند هزينه‌هاي اجراي پروژه را تامين كند از يك استراتژي دومنظوره استفاده مي‌كند. بدين‌ترتيب كه در تعدادي از مدارس تحت پوشش پروژه، طي ساعات متعارف كلاسهاي درس، استفاده از كامپيوتر تنها اختصاص به دانش‌آموزان دارد اما در ساعات غروب و پس از پايان كلاس هركس مي‌تواند با پرداخت مبلغ معيني از خدمات اينترنتي مدرسه استفاده كند.
بااستفاده از درآمدي كه از طريق عمليات تجاري فوق به‌دست مي‌آيد مي‌توان هزينه‌هاي جاري اتصال به اينترنت را پرداخت كرد. همچنين اين عمليات تجاري مي‌تواند موجب نفوذ اينترنت در اقشار مختلف مردم و نيز باعث توسعه محلي گردد. اندرسون اظهار مي‌دارد: هدف ما كمك به مردم ضعيف است. وي مي‌افزايد: ما اطمينان داريم دسترسي به كامپيوتر موجب تحول و دگرگوني در مناطق روستايي خواهد شد.
پديده <شكاف ديجيتالي>
آيا تمامي شور و اشتياقي كه نسبت به كامپيوتر و اينترنت ابراز مي‌شود بيجا و بي‌مورد است‚ آيا پركردن شكاف ديجيتالي سزاوار چنين توجه ويژه‌اي است‚ اعداد و ارقام، آشكارا نشان‌دهنده اين امر هستند كه ميزان دسترسي به اينترنت و همچنين تعداد خبرگان علوم كامپيوتري به‌نحوي نابرابر در ميان ملل كشورهاي جهان پراكنده شده‌اند. اين امر مسئله‌اي غيرمترقبه نيست، زيرا در جهان امروز دسترسي به دانش اغلب محدود است. براين اساس، مشخص مي‌گردد چرا تا بدين حد به تكنولوژي اطلاعات بها داده مي‌شود. اما بعضي از ناظران معتقدند در جهان امروز، تكنولوژي اطلاعات مسئله‌اي چندان مهم و ضروري محسوب نمي‌شود. <مايك برادي> در كتاب <عصر بازرگاني الكترونيك> (منتشر شده در اوت سال 2000) مي‌نويسد: شكاف ديجيتالي بحران به‌شمار نمي‌رود. وي مي‌افزايد: بحرانهاي واقعي عبارتند از: جهان گرسنه، جنگها، ايدز و تخريب محيط زيست. هرگاه اينترنت بتواند معضلات فوق را حل كند، آنگاه شايد ضروري باشد هرنفر يك كامپيوتر در اختيار داشته باشد. ضمناً بايد در نظر داشت تكنولوژي نيز با سرعت مناسبي در حال پيشرفت است.
تعداد كمي از افراد درگير بحث شكاف ديجيتالي هستند و اين امر گوياي آن است كه گرسنگي، جنگ و بيماري ايدز موضوعاتي به مراتب مهمتر از دسترسي به اينترنت تلقي مي‌شوند. به‌هرحال، اغلب اوقات استدلال مي‌شود تكنولوژي اطلاعات مي‌تواند موجب تقويت تلاشهايي شود كه در جهت حل مشكلات فوق و مسائل اساسي ديگر صورت گيرد.
در گزارشDIGITAL OPPORTUNITY TASK (DOT) كه ماه مه 2001 بعد از اجلاس سران 8 كشور صنعتي جهان در اوكيناواي ژاپن انتشار يافت، به بهترين وجهي ديدگاه مقامات رسمي كشورهاي يادشده در خصوص اهميت تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات براي توسعه اقتصادي تشريح شده است. وقتي كه از اين تكنولوژي به نحو معقولي بهره‌برداري شود، مي‌توان به نتايج اميدواركننده‌اي دست يافت. در گزارش مزبور همچنين آمده است، تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات فرصتهاي فراواني را براي محدودساختن نابرابريهاي اقتصادي و اجتماعي و نيز حمايت از ايجاد ثروتهاي منطقه‌اي فراهم مي‌آورد. بنابراين، تكنولوژي يادشده، سازمانهاي بين‌المللي را جهت نيل به اهداف توسعه‌اي كه براي كشورهاي مختلف برنامه‌ريزي كرده‌اند، به‌طور همه جانبه‌اي ياري مي‌دهد. البته تكنولوژي ارتباطات و اطلاعات نمي‌تواند به‌عنوان يگانه داروي شفابخش تمامي مسائل و مشكلات مربوط به توسعه مطرح شود. اما به‌هرحال به‌ميزان قابل توجهي مي‌تواند موجبات بهبود ارتباطات و تبادل اطلاعات را فراهم آورد.
مقامات محلي مي‌توانند بدين طريق، شبكه‌هاي قدرتمند اقتصادي و اجتماعي به‌وجود آورند و اين شبكه‌هاي نيز به‌عنوان پايگاه‌هاي عمده‌اي براي نيل به پيشرفتهاي اساسي در زمينه توسعه به‌شمار آيند.
فعالان و انديشمندان دانشگاهي كه درگير مسئله پركردن شكاف ديجيتالي هستند، ادعاهاي مشابهي دارند علي‌رغم اينكه با زباني غير رسمي آن را بيان مي‌كنند. <كارلسون> بنيانگذار شركت <ورلدلينكس> مي‌گويد: ياري‌رساندن به كودكي كه به واسطه ابتلا به بيماري ايدز در حال احتضار است به‌وضوح از توانمندساختن كودكان در استفاده از كامپيوتر مهمتر است. وي همچنين مي‌افزايد: تدارك براي دسترسي به آموزش و پرورش و ارتباطات به‌منظور دست‌يافتن به منابع اطلاعاتي مي‌تواند در برطرف‌ساختن موانع ناشي از جنگ، گرسنگي و مبارزه با بيماري ايدز كارگشا باشد. اين شيوه مي‌تواند به‌عنوان بخشي از راه حل مبارزه با مشكلات توسعه‌اي به‌شمار آيد. <رحيمي> رئيس شركت <اسكولز آن لاين> مي‌گويد: استفاده از شبكه جهاني اينترنت سبب مي‌شود اطلاعات و ارتباطات لازم با ديگر جوامع بشري و مردم دنيا برقرار گردد. اين شبكه به‌نوبه خود ابزار قدرتمندي است كه بااستفاده از آن، مي‌توان در برابر بسياري از بحرانها مقاومت كرد. در حال حاضر شبكه مذكور از موقعيت بي‌نظيري برخوردار است.
<هيسر هادسون> رئيس برنامه سياستگذاري و مديريت ارتباطات راه دور در دانشكده مديريت دانشگاه سان فرانسيسكو جريان فعاليت <كارلسون> و <رحيمي> را تشريح مي‌كند و مي‌گويد: بهترين مثالي كه مي‌توان در زمينه فعاليتهاي تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات مطرح كرد، فعاليت مدير اكوادوري تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات است. كشاورزان مزرعه‌اي به وي اطلاع دادند كه يك آفت خاص موجب نابودي محصول سيب‌زميني آنها شده است. آنها از وي درخواست كمك كردند و حتي جهت دريافت كمك از وزارت كشاورزي به سمت شهر كيتو (پايتخت اكوادور) رهسپار شدند. اما هيچگونه جواب مساعدي دريافت نكردند. مدير اين پروژه يك پيغام اينترنتي در خصوص مشكل پيش آمده به‌همراه چندين پيشنهاد راهبردي كه كشاورزان بتوانند بااستفاده از آن آفت مذكور را در عرض يك روز نابود سازند، از طريق شبكه اينترنت برايشان ارسال كرد. كشاورزان توانايي آن را داشتند كه يكي از پيشنهادات فوق را عملي سازند. بدين ترتيب، راهبرد يادشده معيشت و محصول آنان را از خطر نابودي رهانيد.
هيچ‌يك از اشخاصي كه مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند از مشكلاتي كه در زمينه استقرار تكنولوژي اطلاعات وجود دارد، بي‌اطلاع نبودند. اين مشكلات مي‌تواند تفاوتهاي معناداري را در جوامع ايجاد كند. <كارلسون> مي‌گويد: صرفاً وجود تعداد زيادي كامپيوتر و اتصال به اينترنت نمي‌تواند موجب برطرف شدن كليه معضلات شود. وي نيز به مشكلاتي همچون گرسنگي، جنگ، تخريب محيط زيست و ايدز توجه دارد. وي مي‌افزايد: بسيار ساده‌لوحانه و غيرمنطقي است كه استدلال كنيم استفاده از تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات مي‌تواند موجب حل تمام مشكلات پيش گفته شود.
برخي از منتقدان ادعا مي‌كنند اجراي چنين پروژه‌هايي پيامدهاي ناگواري به‌دنبال خواهد داشت. آنها معتقدند استفاده از كامپيوتر نمي‌تواند فاصله زياد ميان كشورهاي فقير و غني را برطرف سازد مگر آنكه دسترسي كشورهاي در حال توسعه به اينترنت و افزايش توان مالي آنان به‌ميزان زيادي موجب بهبود زيرساختهاي ارتباطي را فراهم آورد.
طبق گزارش <هادسون> از دانشگاه سان‌فرانسيسكو، اغلب نگرانيها در خصوص هزينه دسترسي به اينترنت بي‌مورد است. اين گزارش مي‌افزايد: براي دسترسي مردم مناطق در حال توسعه و روستايي به اينترنت راه‌هاي بسياري وجود دارد. در اين زمينه، كارآفرينان زيادي در كشورهاي صنعتي در جستجوي راه‌هايي هستند كه امكان دسترسي آسان به اينترنت را براي مردم فقير جهان به‌صورت فراگيري فراهم آورد. <هادسون> ضمن اشاره به تنگناهاي موجود در اين خصوص مي‌گويد: مشكل اين است كه چه سياستهايي را بايد اتخاذ كرد تا به واسطه آنها بتوان تنگناهاي موجود برسر راه گسترش خدمات اينترنتي را مرتفع ساخت و مردم فقير جهان را از خدمات يادشده بهره‌مند ساخت. <هادسون> همچنين اظهار مي‌دارد: اغلب كشورهاي آفريقايي به شبكه‌هاي كامپيوتري اجازه رقابت نمي‌دهند. همچنين اجازه استفاده از تكنولوژي‌هايي از قبيل ماهواره به كاربران نهايي(END - USERS) داده نمي‌شود. فراهم آمدن امكانات يادشده مي‌تواند در بلندمدت موجب حل معضلات دسترسي به اينترنت شود.
نقش مجمع جهاني اقتصاد
به موازات گسترش نقش اينترنت در اقتصاد جهاني، پديده شكاف ديجيتالي نيز مورد توجه فزاينده جوامع بين‌المللي از جمله مجمع اقتصاد جهاني قرار گرفته است. در اجلاس سال 2000 مجمع يادشده، يك گروه كاري را به‌منظور محقق ساختن دو هدف ذيل تشكيل داد:
بسيج منابع موجود به‌منظور حمايت موثر از ابتكارات بخش خصوصي و دولتي در زمينه پركردن شكاف ديجيتالي;
پيشبرد دستورالعملهاي منطقه‌اي و جهاني درخصوص مسئله پيش گفته.
طبق گفته جوليت برتون سخنگوي اين گروه كاري، شكاف ديجيتالي مسئله‌اي مهمتر از ناهمگوني جوامع مختلف بشري در دستيابي به تكنولوژي است. در گزارش اين گروه كاري مسئله شكاف ديجيتالي به‌گونه‌اي همه‌جانبه و فراگير منعكس شده است. بدين‌ترتيب كه معتقد است نابرابري مابين ملل مختلف جهان ناشي از چگونگي استفاده آنان از تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات به‌مثابه ابزاري در جهت توسعه اقتصادي و اجتماعي است.
همانگونه كه از اين تعريف جامع برمي‌آيد، نبايد انتظار داشت تمام مشكلات مربوط به شكاف ديجيتالي كشورهاي در حال توسعه صرفاً بااستقرار تعدادي كامپيوتر در منازل و مدارس اين قبيل كشورها حل گردد. اين گروه كاري از طريق تاكيد بر ضرورت آموزش و پرورش و آموزشهاي فني و حرفه‌اي به ملل در حال توسعه، ايده مزبور را پذيرفته است. فرايند مذكور عملاً در نوامبر سال 2000 در دستور كار اين گروه قرار گرفت. گروه يادشده، كميته راهبردي آموزش و پرورش را به‌منظور مشخص‌كردن وظايف و نيز حمايت مالي موثر از برنامه‌هاي درنظر گرفته شده، تاسيس كرد. بدين ترتيب، اعضاي مجمع اقتصاد جهاني كه در برنامه‌هاي پركردن شكاف ديجيتالي به‌طور موثري مشاركت داشتند، تشويق شدند.
در بهار سال 2001 كميته مزبور شش برنامه جديد و شايان توجه خود را به مرحله بهره‌برداري رسانيد و مجمع اقتصاد جهاني علاوه بر <ورلد لينكس>، <اسكولز آن لاين> و <ورلد كامپيوتر اكسچنج> از تاسيس <لوفونداسيون چيلLA FUNDATION CHILE) >) نيز استقبال كرد كه فعاليتهاي اين شركت هم در زمينه انتقال تكنولوژي بوده و با هدف حمايت از توسعه اقتصادي صورت مي‌گيرد. كميته مستقر در برزيل تحت عنوان <كميته برقراري دموكراسي در زمينه تكنولوژي اطلاعات> كه به آموزش مهارتهاي استفاده از كامپيوتر، گسترش حقوق بشر و تكنولوژي اطلاعات اهتمام دارد، نظام مشتركي جهت ايجاد دستورالعملهايي براي آموزش كامپيوتر و اينترنت در كشورهاي درحال توسعه پايه‌ريزي كرده است.
مذاكره با رهبران سه سازمان يادشده و توصيه‌هاي آنان در خصوص حمايت از گروه كاري ويژه نتايج مطلوبي دربرداشت، ليكن بسياري از خواسته‌هاي سازمان‌دهندگان را برآورده نساخت. <كارلسون> مدير موسسه <ورلد لينكس> پيرامون به‌رسميت شناختن فعاليتهاي شركتش از سوي مجمع اقتصاد جهاني مي‌گويد: اين امر مسئله بسيار مهمي است. چرا كه شرايطي را براي ما فراهم مي‌سازد تا بتوانيم از طريق اجلاس منطقه‌اي اقتصادي در بوئنس آيرس و دوربان آفريقاي جنوبي پيام خود را به‌صورت گسترده‌تري به سراسر جهان ابلاغ كنيم. آنگاه تحقق اين امر، به‌نوبه‌خود موجب خواهد شد تقاضا از سوي وزارتخانه‌هاي آموزش و پرورش كه در جستجوي چنين فعاليتهايي هستند، افزايش يابد. وي همچنين مي‌گويد: <ما مي‌خواهيم از فعاليتهايمان استقبال كنيد و اين امر به‌منزله تاييد فعاليتهاي ما در عرصه جهاني است>. وي در ادامه مي‌افزايد: اين اقدام، اعتبار لازم را به شركتهايي كه در موسسه ما پذيرفته شده‌اند، اعطا مي‌كند و موجب دسترسي ما به تصميم‌گيرندگان اصلي در شركتها كه سابق براين تنها به‌عنوان يك شركت غيرانتفاعي نوپا كه فعاليتهايشان معطوف به كشورهاي در حال توسعه بود، فراهم مي‌آورد.
<رحيمي> مدير شركت <اسكولز آن لاين> تجربه متفاوتي را شرح مي‌دهد. وي مي‌گويد: من در چندين گردهمايي در سراسر جهان حضور داشته‌ام اما آنها تاكنون به نتايج قابل توجهي دست نيافته‌اند. وي هنوز سعي دارد در خصوص اين مسئله، سعه صدر داشته باشد بويژه از زماني كه با پاره‌اي از اقدامات كميته راهبردي آموزشي به‌عينه مواجه شده است.
به‌نظر مي‌رسد تجربه <ورلد كامپيوتر اكسچنج> در جايگاهي مابين اين دو قرار گيرد. <اندرسون> مي‌گويد: تاييد مجمع اقتصاد جهاني، تاثيري عمده به‌دنبال داشت. وي در اين رابطه به شماري از شركتهاي جديد كه اعضاي مجمع اقتصاد جهاني را حمايت مالي مي‌كنند، اشاره دارد.
اما اين حمايت به‌اندازه‌اي موثر نبود كه انتظار مي‌رفت. گرچه در ابتدا ارتباطات مزبور مي‌توانست آسانتر صورت گيرد اما اين امر، مسئله‌اي انساني تلقي مي‌شود و نيازمند برگزاري جلسات رودر روي كاركنان است تا پس از آن بتوانند فعاليتهاي پروژه يادشده را آغاز كنند.
عجيب آنكه تاكيد بر اقدامات بشردوستانه ممكن است حضور شركتهاي حمايت‌كننده مالي را در چنين برنامه‌هايي با محدوديت مواجه سازد. يك عضو گروه كاري مجمع اقتصاد جهاني كه براي نگارش اين مقاله با او مصاحبه شده بود، نقل مي‌كند انگيزه‌هاي فردي براي شهروند خوبي‌بودن همانند انگيزه شخصي به‌منظور درگيرشدن در مسئله انتقال تكنولوژي مي‌تواند مثمر ثمر واقع شود. <راب اكلمن> از گروه اينتل مي‌گويد: كاهش شكاف ديجيتالي مي‌تواند براي صنعت تكنولوژي سودآور باشد. وي مي‌افزايد: اينتل در كانون چنين صنعتي قرار دارد اما محاسبات بازرگاني نبايد ما را از تصميماتمان دور سازد تا قادر شويم برنامه‌هاي خود را در حوزه‌هايي نظير آموزش و پرورش تداوم بخشيم. ما صرفاً به‌دنبال آن هستيم كه در چه مواردي مي‌توانيم كارها را به‌نحو احسن انجام دهيم تا استعدادها و منابع بالقوه خود را متوجه آن سازيم.
تمامي حاميان مالي در چارچوب اهداف بشردوستانه در اين كار مشاركت نكرده‌اند. به‌هرحال <كاترين بلانچ> - سخنگوي <ويونديونيورسال (VIVEND UNIVERSAL) >- كه يكي از اعضاي گروه ويژه مجمع اقتصاد جهاني است، مي‌گويد: شركت وي متعهد شده است تا به پركردن شكاف ديجيتالي كمك كند. وي مي‌افزايد: اين امر منوط به نظر شخصي رئيس و مدير ارشد اجرايي شركت است و مسئوليت جمعي تلقي و براساس مشاركت در امر توسعه كشورهاي فقير پايه‌ريزي شده است. اما او مي‌افزايد ما چنين مشاركتهايي را صرفاً فعاليتي بشردوستانه قلمداد نمي‌كنيم. همانند ساير شركتها، ما اقدامات بشردوستانه و اهداف بازرگاني را ارزيابي كرده و آنها را با يكديگر تلفيق كرده‌ايم.
وي در پاسخ به اين سوال غامض كه چگونه پيگيري اين اهداف متناقض با يكديگر امكان‌پذير است مي‌گويد: آنچه كه راه‌اندازي اين پروژه را از لحاظ تجاري با معني مي‌سازد، اين است كه بدين‌ترتيب محصولات واحدهاي تجاري ما مورد استفاده قرار مي‌گيرند. زيرا اين امر، راهي است كه براي آنان شناخته شده است و سرمايه‌گذاري مخاطره‌آميزي در بازارهاي جديد تلقي مي‌شود. ما نيازمند آن هستيم كه واحدهاي تجاري‌مان در اجراي اين فعاليت از راهبردهاي منطقي و روشني برخوردار باشند. به‌عنوان مثال براي انجام فعاليتهايمان بايد كشوري را انتخاب كنيم كه از نظر ما قابليت گسترش فعاليتهاي تجاري در آن فراهم باشد.
دست‌كم بعضي از مديران شركتهاي غيرانتفاعي ترغيب شده‌اند كه به‌صورت دسته‌جمعي در زمينه انتقال تكنولوژي حداقل از لحاظ مالي مشاركت بيشتري داشته باشند. <كارلسون> موسس شركت <ورلد لينكس> مذاكراتي را بااين منظور كه به‌صورت بالقوه شركاي خود را از اين طريق در پروژه پيش گفته درگير كند، ترتيب داده است. حداقل چهارميليارد نفر از ساكنان كره زمين در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي‌كنند كه بازاري بزرگ و دست‌نخورده محسوب مي‌شود. از طريق كار با موسسه ما شما قادر خواهيد بود به‌عنوان يك همكار برنامه‌هاي پايه آموزشي را در يك كشور ارائه كنيد تا از آن طريق 40 الي 50 مدرسه تحت پوشش قرار گيرد. اجراي كامل اين برنامه‌ها 3 الي 4 سال طول مي‌كشد تا به مرحله‌اي برسد كه به‌اندازه كافي براي ارزيابي داده‌ها و اشتراك آن با وزارت آموزش و پرورش كشور هدف مورد استفاده قرار گيرد.
در آن صورت اگر ما پروژه خود را در كشور مربوطه به‌نحو احسن انجام دهيم، وزارت آموزش و پرورش كشور مزبور مصمم خواهد شد پروژه‌هاي مشابه را ارتقا بخشد. سپس كشورهاي در حال توسعه براي تامين منابع مالي لازم جهت اجراي پروژه‌هاي اين‌چنيني به بانك جهاني يا اتحاديه اروپا روي خواهند آورد و تعداد مدارس تحت پوشش را از 40 واحد به هزار واحد آموزشي ارتقا مي‌دهند. آنگاه بازار چنين فعاليتهايي رونق خواهد يافت.
اندرسون از موسسه <ورلد كامپيوتر اكسچنج> تاكيد مي‌كند بازاريابي و تاثير نامهاي بازارهاي معتبر تجاري از مسائل مهم اجراي چنين پروژه‌هايي به‌شمار مي‌رود. موسسه وي سعي مي‌كند از طريق فرايند انتشار خبرنامه‌هاي مطبوعاتي، مشاركت شركتها را در اين زمينه جلب كند. اندرسون مي‌افزايد: ما از پيشنهادات جدي براي آن كه بتوانيم حوزه انتقال تكنولوژي به كشورهاي فقير را متحول سازيم، استقبال مي‌كنيم.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
منبع: 2002WORLD LINK, FEBRUARY
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان