Iranian Futurist

هند به مثابه موفق ترين نمونه جهانروايی تا امروز

جهانی شدن يا جهانروايی در مورد هند پديده تازه ای نيست. جامعه مختلف الاقوام و پلوراليستی که امروز به نام هند می شناسيم دارای فرهنگ باستانی و غنی است که تحت اثر فرهنگ های جهانی کننده و عمدتا مهاجم بيشماری شکل گرفته است. اگر می خواستيم از همه ملل جهانی کننده پيشين که تاثيرشان بر هند امروز قابل رويت است نام ببريم لاجرم ليستی به دست می آمد که اقوامی همچون آريايی ها، هندوها، يونانی ها، بودايی ها، ترک ها، افغان ها، مسلمانان و، در تاريخ معاصر، اروپايی ها – پرتغالی ها، فرانسوی ها، هلندی ها، و بالاخرا بريتانيايی ها – را در بر می گيرد. محقق بی طرف بايد اين نکته را بياد داشته باشد که همانطور که هند در طول تاريخ طولانی اش همواره جهانی کرده شده است، خود نيز بنوبه در شمار يکی از نيروهای جهانی کننده بوده است. شواهد اين امر هزاران ساله امروز در سرتاسر آسيای جنوب شرقی بصورت معابد و بارگاه های مختلف که زادگاهشان در هند بوده قابل مشاهده است.

اگرچه که غرب همواره به هند به چشم «فقير و ندار» نگاه کرده است، اما همسايگان اين کشور پهناور، از قبيل سری لانکا، بنگلادش و پاکستان به وی با ديده ثروتمند و قدرتمند می نگرند. به نظر اين همسايگان کوچک هند قدرت بزرگيست، يعنی درواقع «جهانی کننده» بزرگيست، و از وی به قول معروف حساب می برند. قدرتی است که گاه اوقات همسايگان کوچکش را بخاطر ناديده گرفتن ريشه های هندی شان مورد مواخذه قرار می دهد. اين همسايگان اگر همه امور تقدير بدست خودشان بود و در پاره ای موارد اقتصادی و امنيتی محتاج هند نبودند، ترجيح می دادند که نقطه تاکيد را بر فرهنگ های منطقه ای خودشان بگذارند، فرهنگهايی که اکثرا پيونديست از فرهنگ بزرگتر هندی و از تداخل آن با آداب و رسوم محلی بوجود آمده است.

با آگاهی از اين رابطه، هند بر گذشته خود به عنوان يک قدرت جهانی کننده کاملا واقف است، و از اين نقطه نظر خود را يکی از ملتهای بزرگ جهان می شناسد. با اين همه اين قدرت بزرگ با تاريخ پرقدمتش تا سال های اخير نتوانسته بود بر اين سابقه پر شکوه فرهنگی بدرستی سرمايه گذاری کند تا از نفوذ شايسته بين المللی و احترامی که درخور آن است برخوردار گردد. اما اين نقطه ضعف بزرگ هرگز مانع اين نبود که هند خود را همرديف ملتهای بزرگی چون روسيه، چين و آمريکا بداند. توگويی خبره گان و هنرمندان هندی همواره منتظر فرصت مناسبی بودند تا جوهر اصلی و خمير مايه هندی را در قالبی پسنديده و آبرومند به دنيا عرضه کنند. هنديان به درستی عقيده دارند که جهان می تواند و می بايست از اندوخته معنوی و فرهنگ باستانی ايشان توشه ها بردارد. عقيده ای که بلحاظ تاريخی از اعتبار زيادی برخوردار است؛ هر چه باشد جنبه های مهم علم مثلثات در هند قديم بوجود آمده است و يا بقولی زادگاه شطرنج در هند بوده است. و همچنين زادگاه نظام دهگانه اعداد در هند بود که در قرن دهم ميلادی بتوسط رياضيدانان عرب به اروپا برده شد و دوباره از طريق کتابهای غربی به هند آورده شد. برخی از تاريخنويسان اقتصادی گفته اند که در آغاز قرن هجدهم ميلادی هند با دارا بودن 23 درصد از سهم کلی توليد ناخالص جهان و 25 درصد از سهم تجارت پارچه در دنيا قدرت مطرحی در سراسر عالم بوده است. اين آمار را مقايسه کنيد با آمار سال 1995 هند که کمتر از 5 درصد درآمد جهان و کمتر از نيم درصد تجارت جهان را در اختيار داشت.

آخرين موج جهانی شدن که بسراغ هند آمد و تاثير بسزايی، هم در جهت مثبت و هم بلحاظ منفی، در توسعه جامعه هند داشت با آمدن بريتانيايی ها به شبه قاره آغاز شد. اين بريتانيايی ها بودند که قلمروهای گوناگون دارای مردمی با گويش های متفاوت را زير يک پرچم جمع آورده و آنچه که امروز به عنوان هند مدرن می شناسيم را يکپارچه ساختند. در عين حاليکه دست انداختن بريتانيا بر سرزمين های هند به استثمار جمعيت ساکن اين سرزمين ها، منابع و ذخايرشان و اقتصادشان توسط بريتانيايی ها انجاميد، لاکن پس از دو سده حاکميت هنگاميکه آنها هند را در سال 1948 ترک می گفتند، هند دارای دستگاه قضايی مدرن، حداقلی از دمکراسی کارآمد و قوانين مدنی شده بود و علاوه بر آن از زيربنای اقتصادی ای برخوردار بود که شامل 60 هزار کيلومتر راه آهن، تعداد زيادی بنادر کشتيرانی و کانالهای آبرسانی می شد. زبان انگليسی به عنوان زبان تجارت تثبيت شد و بجا ماندن چندين مدرسه زبان انگليسی را می توان به عنوان ميراث مهمی از سالهای سيطره بريتانيا برشمرد که اکنون هند را در مسابقه پيوستن به کاروان مدرنيسم از شرايط بسيار مناسبتری برخوردار می سازد تا مللی که سابقا مستعمره فرانسه، اسپانيا و يا هلند بودند.

تجربه رستوران مک دونالد، به عنوان يکی از موثرترين و شايع ترين عامل جهانی کننده نمونه تطبيق فوق العاده هند با جهانی شدن را بدست می دهد. شرکت مک دونالد، که همواره با افتخار مدعی می شود ميلياردها همبرگر در سراسر جهان بفروش رسانيده است، تا چندی پيش در هند با يک ميليارد جمعيت نتوانسته بود به موفقيت چندانی برسد. تا اينکه اين شرکت با احترام به سليقه و ذائقه هندی ها بالاخره فرمول موفقيت را کشف کرد و در توليد همبرگر خود تغييرات اساسی داد. از آنجائيکه هندوان نسبت به گوشت گاو با محدوديت آئينی روبروهستند، و مسلمانان نيز از خوردن گوشت خوک پرهيز داده شده اند، بنابراين تنها کالايی که می توانست در هند بفروش برسد و از سوی هر دو مذهب مورد استقبال قرار گيرد گوشت گوسفند بود. و به اين ترتيب «مهاراجه مک» به بازار عرضه شد. البته چون ذائقه هندی ادويه جات تند را می طلبد، مهاراجه مک احتمالا با صفاتی نظير«بيمزه» روبروست، اما تلاش مک دونالد برای راهيابی به بازار هند نشانگر اين واقعيت دوران اعجاب انگيزی که در آن بسر می بريم است که هستند شرکتهای توليد مواد غذايی که عليرغم سختی ها با صبر و حوصله بالاخره به کشف فرمول مناسب نايل آمده و توانسته اند کالای خود را به عنوان «غذای خارجی» عرضه کرده و برايش بازار پيدا کنند. مهاراجه مک امروز در جامعه هندی سمبل تشخص برای طبقه متوسطی است که جيبش بلطف جهانی شدن در حال پر شدن است.

جهانی کننده های قديم که با بکارگيری ارتش های عظيم عمل می کردند، امروز جای خودشان را به جهانی کننده های نوع ديگری داده اند که از نظر قدرت و تاثير گذاری چيزی از سلفشان کم ندارند. تلويزيون امروز غالب ترين دروازه بسوی جهانی شدن در جامعه هند است. اين رسانه در دهه 1950 ميلادی وارد جامعه هند شد، اما تا دهه 1980 ميلادی، عمدتا بخاطر اينکه در انحصار دولت بود، شيوع چندانی نيافته بود. در اين زمان دولت تصميم گرفت که بر انحصارش خاتمه بدهد. همچنين تلويزيون های ماهواره ای از سال 1991 ميلادی پايشان به جامعه هند باز شد، که بلافاصله به توليد و پخش نوع هندی برنامه های موسيقی و رقص، از نوع آنچه که در کانال MTV ديده می شود، پرداختند. در اينجا دقيقا به دليل پايان يافتن سريع و بی برنامه انحصار کانال دولتی، ورود آنی تلويزيون ماهواره ای با نفوذ و عمق بيشتر و آثار ناملايم تری در جامعه هند همراه بوده است. طبق گزارش منتقدان هندی، لباس های سنتی هندی (از قبيل «ساری») در تلويزيون بسرعت روزافزونی جای خودشان را به پوشاک غربی می دهند. طبق بررسی تحقيقی در ايالت جنوبی «کرالا» آمار سقط جنين در ميان نوجوانان هندی در سال گذشته افزايش 20 درصدی داشته است، و گفته می شود که اين پديده ظاهرا بخاطر وجود پيامهای سکسی و نشان دادن تصاوير تحريک کننده از منابعی مانند MTV و کانالهای هندی مشابه با آن بوده است.

مثال ديگر برای نشان دادن اثر جهانی کننده تلويزيون بر جامعه هندی را می توان در اين حقيقت يافت که هند خودش بازار رسانه ای ملل همسايه را به جهانی شدن فرامی خواند. اگر چه که تصور غالب بر اين است که انگليسی زبان حاکم در رسانه تلويزيون است، اما در آسيای جنوبی اين زبان هندی است که کشورهای همجوار را تبديل به گيرندگان منفعل تاثيرات زبانی هندی کرده و زبانهايی نظير «بنگلا» در بنگلادش و «نپالی» در نپال و «اردو» در پاکستان را اکنون تحت شعاع کامل خود درآورده است. اکنون اين زبانهای محلی بطور روزافزونی چه در داخل هندوستان و چه در ميان ملل همجوار، بزير ضربات مهلک زبان غالب هندی افتاده اند. از طرف ديگر، سينمای هند که تاثيرش در کشورهای همجوار هميشه محسوس بوده، و حتی ردپايی از آن در سينمای ايران (فيلمفارسی)، ترکيه و عرب نيز بچشم می خورد، يکی ديگر از محصولات جهانی کننده هندی بوده است. اکنون با انتشار سرسام آور فيلم های هندی (بوليوودی) و شهرت ستارگان ورزشی هندوستان زبان هندی، که تاکنون به اندازه بنگلادشی و اردو رواج داشته، می رود تا جای اين زبانهای محلی را نيز بگيرد.

تلويزيون از يک راه ديگر نيز به فرآيند جهانگرايی هند مدد می رساند، و آنهم از طريق تماس برقرار کردن و در تماس قراردادن هنديان مهاجر با آخرين گرايشات جامعه مادر است. اين جمعيت عظيم بيست ميليونی، با داشتن ريشه های هندی، اگر چه با شوخی و مزاح به عنوان «هنديان غير اصيل» شناخته می شود، اما در حقيقت تشکيل دهنده جامعه برونمرزی بزرگی است که در سرتاسر عالم پراکنده بوده و در ميان مللی که سکنی گزيده اند اغلب از ميزبانان خود از تحصيلات بهتری برخوردارند. بنا به گزارشها، جامعه برونمرزی هند سومين سرمايه گذار عمده (پس از ايالات متحده و بريتانيا) در جامعه هند است. از مشخصات ويژه اين جامعه برونمرزی يکی هم اين است که پيوند خود را با جامعه مادر از هر طريقی که بتواند، منجمله از راه اشتراک کانالهای زبانهای مختلف هندی، نگاه می دارد. در ضمن روند جهانگرايی مشابهی نيز از طريق رهبران روحانی و بودايی هندی در جريان است. پيام اين قبله های ربانی از طريق کانالهای تلويزيونی و اينترنت منتشر می شود.

روند جهانگرايی ديگری که در جامعه هندی از شکوفايی خاصی برخوردار بوده است موزيک پاپ هنديان برونمرزی است که از پيوند موسيقی پاپ داخل کشور با ريتم های موزيک غربی بوجود آمد و اولين بار در ميان نسل دومی های بريتانيايی شکوفا شد و از آنجا به هند رفت.

همچنين هنديان برونمرزی و غربی ها در دهه گذشته به کشف مجدد موسيقی کلاسيک هندی نايل آمدند، موسيقی ايکه يک نسل پيش، در زمان بيتل ها، توسط «راوی شانکار» و «علی اکبر خان» وارد فرآيند جهانگرايی شده بود. اين نوع موسيقی امروز از موفقيت زيادی در جهان برخوردار است بطوريکه گفته می شود نوازندگان و دست اندرکاران موسيقی کلاسيک هندی اکنون يک سوم کنسرت هايشان را در خارج از هند برگزار می کنند. با ظهور انقلاب در فن آوری اطلاعات و صنعت ارتباطات و همچنين زيرو رو شدن مناسبات اقتصادی در بسياری از کشورهای جهان، هنديان برونمرزی (و بطور روز افزونی، دوستان و همسايگانشان) خود را به هند نزديک تر احساس کرده و حس و ذائقه هندی را مطلوب تر و پسنديده تر می يابند. علاقه و کشش ناگهانی به سينمای هند در غرب، بويژه در آمريکا و بريتانيا، چشمگير است. حتی سينمای رقص و آواز معروف به «بوليوودی» در جشنواره های جدی سينمايی نظير کان و ونيز مورد استقبال قرار گرفته و برسميت شناخته شده اند. اين واقعيت که سالانه هزاران علاقمند و توريست برای مطالعه در يوگا و بودائيسم و ساير جنبه های فرهنگ وسيع و غنی هند به اين کشور مسافرت می کنند، دليل خوبيست بر اين مدعا که جهانی شدن، بيش از آنچه که حتی مردم آگاه از آن می فهمند، پديده ايست دو طرفه که با شناخت از مکانيسم پويايی آن هم تاثير گذارنده و هم تاثير پذيرنده می توانند منفعت ببرند.

برای فهم بهتر جامعه برونمرزی هنديان در آمريکا، يادآوری اين نکته ضروری است که مهاجرت هنديان به ايالات متحده بطور ويژه ای در ارتباط با بخش های تکنولوژی بوده است. تا همين اواخر تقريبا 25 درصد تمام فارغ التحصيلان چهارتا از معتبرترين موسسات تکنولوژی هند به آمريکا مهاجرت می کردند. اين شرايط باعث شد که بيشتر استعدادهای هند، در زمينه تکنولوژی، امروز بجای اينکه در هند باشد در ايالات متحده است. بنا به گزارش مجله «بيزنس ويک» Business Week بخش بزرگی از شرکتهای فن آوری اطلاعات در «سيليکان ولی» در ايالت کاليفرنيا توسط آسيايی ها بوجود آمد و در اين ميان بيشترين سهم از آن هنديان بوده است. برخی استدلال کرده اند که جهانی شدن اين مهاجرت يکی از طرقی بوده است که استعداد ها توانسته اند موقعيت های مناسب را بيابند. بر طبق اين استدلال، برخی از نيروی کار هند بيش از سايرين جاه طلبی داشته و می خواسته کار و تلاش کند اما کوششهای وی در داخل هند با موانع جدی از قبيل کم ارزش دانستن اين تلاشها روبرو بوده است.

اما اين وضعيت نيز در حال تغيير است، زيرا هنديان برونمرزی، اين جهانگرايان اصيل و نخبه، يکی دو سالی است که بارها را بسته و بسوی هند باز می گردند و با خود کالاها، ارزشها و همسران غربی شان را وارد جامه هند می کنند. برخی از آنها حتی وارد سياست شده و، با وعده اينکه از آموخته هايشان در غرب برای اعتلای جامعه استفاده خواهند کرد، درگير مبارزات انتخاباتی در سطح محلی شده اند.

هند اکنون به جايی رسيده است که می توان گفت علاوه بر اينکه به شاهراه های اصلی جهانی شدن، از قبيل کانال های تثبيت شده رسانه ای و تجارت، دسترسی کامل پيدا کرده است، اين کشور همچنين دارای بزرگترين جامعه برونمرزی منحصر به فرد خود نيز هست، که اين يکی به تنهايی شاهراه بزرگ و بالقوه مهمی در مسير جهانی شدن بحساب می آيد. در اين مقطع مهمترين سوالی که مطرح می شود اين است که آيا اين کانال ها و امکانات جهانی شدن برای هند مدرنيته و پيشرفت را به ارمغان خواهند آورد يا نه؟ با وجود اينکه جامعه هند در ظرف 13 سال گذشته توانسته برخی جنبه ها و خصوصيات مدرنيسم را بخود ببيند، اما هنوز نمی توان هند را يک کشور مدرن خواند. با در نظر داشتن نمونه ژاپن به عنوان يک کشور مدرن که توانسته ارزشها و جوهر فرهنگی خود را در مقابل پيشروی ارزشها و جوهر فرهنگ غربی حفظ کند، براحتی می توان حکم داد که مدرنيسم تنها به معنی غربی شدن نيست.

طبق تئوری های کلاسيک جامعه شناسی، درجه رشد مدرنيته با بهبود شرايط آموزشی (بويژه برای زنان) و بالارفتن سطح عمومی دانش جامعه و پيدا شدن ارزش برای مزايای اکتسابی از قبيل ثمره کار شخصی در جامعه افزايش می يابد، و بويژه هنگاميکه مزايای موروثی از قبيل موقعيت خانوادگی و امتيازات طبقاتی، قبيله ای و اشرافی ارزششان را از دست می دهند. از ديدگاه (پرسپکتيو) روانشناسی پيدايش حس همدردی و توانايی همدلی کردن با افراد کم اقبالتر جامعه در مرکز مدرنيسم قرار دارد، خصلتی که عدم وجود آن در جامعه مدرنيسم را بسوی سطحی نگری و نازل ترين اشکال جامعه مصرفی سوق می دهد. به همچنين اگر کالاهای مصرفی، چه آن که در جامعه توليد شده باشد و يا آن که از خارج وارد شده باشد، بجای انکه در سطح جامعه بطور عادلانه توزيع شود در دست طبقه خاص، گروه خاص و يا خانواده های بخصوصی بوده و افراد قليلی از آن بهره ببرند، چنين جامعه ای دارای علايم ظاهری مدرنيسم بوده ولی فاقد بنيان های ايدئولوژيک آن است. برخی نظام مبتنی بر حفظ مزايای کاست در جامعه هند، که توسط اقوام جهانروا نظير آريايی ها به هند برده شد، را بزير سوال برده و ادامه وجود آن را با رشد مدرنيسم در تضاد ديده اند. حقيقت اين است که يا پروژه مدرنيسم هند با موفقيت به پيش رفته و ديوارهای جامعه کاستی را فروخواهد ريخت تا بر خرابه های آن نظام لياقت سالاری را بنا سازد و يا در سايه بلند اين ديوارهای سفت و سخت به رشد ناموزونی افتاده و در اولين فرصت طعمه غول بنيادگرايی خواهد شد. تنها گذشت زمان می تواند نشان دهد که اين دروازه های جهانی شدن صرفا مناديان مصرف گرايی در شبه قاره هند نبوده اند و توانسته اند سرانجام به بسط وانتشار ايدئولوژی مدرن موفق گردند.

26 آوريل 2004

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر