روياي دموكراسي ديجيتال
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[18 Aug 2010]
[ فريبا فرهاديان]
در انتخابات الكترونيكي مي‌توان از فناوري‌هاي مختلفي مثل استفاده از كارت‌هاي پانچ، سيستم‌هاي راي‌گيري اسكن نوري و كيوسك‌هاي راي‌گيري اختصاصي استفاده كرد. انتخاباتي ديگر در راه است. عده‌اي انتخاب مي‌كنند و عده‌اي ديگر انتخاب مي‌شوند تا ايران را بسازند. انتخابات يكي از نمودهاي اصلي دموكراسي است.
حال اگر اين دموكراسي در قالب يك برنامه ديجيتالي پياده شود، واژه جديدي خلق مي‌شود كه در اصطلاح به آن e-democracy يا دموكراسي الكترونيكي گفته مي‌شود. دموكراسي الكترونيكي، يك پيشرفت سياسي محسوب مي‌شود كه هنوز دوران طفوليت خود را طي مي‌كند.
طرفداران اين نوع دموكراسي معتقدند به اين طريق مي‌توان باعث افزايش شركت شهروندان در تصميم‌گيري‌هاي سياسي عمومي و دخالت مستقيم آنها در اين امر شد. همچنين آنها افزايش شفافيت و پاسخ‌گويي دولت‌ها و در نتيجه رضايت‌مندي بيشتر ملت را از اثرات مثبت دموكراسي الكترونيكي برمي‌شمارند. بد نيست بدانيد اولين بار در سال 1994 و در قالب تلاش‌هاي مدني‌سازي آنلاين بود كه واژه دموكراسي الكترونيكي خلق شد. در نگاه اول، مهمترين موضوعي كه در دموكراسي الكترونيكي مطرح مي‌شود، انتخابات الكترونيك است؛ گرچه اين شيوه دموكراسي، معاني و مفاهيم وسيع‌تري از اين جنبه را در خود دارد.
هويتت را ديجيتالي كن
يكي از موانع عمده در دست‌يابي به دموكراسي الكترونيكي، تعيين هويت شهروندان است. به عنوان مثال براي اين‌كه بتوان يك انتخابات الكترونيكي برگزار كرد، بايد براي شهروندان نوعي نحوه احراز هويت ابداع كرد، به‌طوري كه علاوه بر حفظ حريم خصوصي افراد، شخص بتواند از آن در جوامع اينترنتي و ديجيتالي هم استفاده كند.
براي برقراري چنين دموكراسي، نياز به يك محيط سياسي ديجيتال مثل اينترنت است. به كمك اينترنت، برخي از قيد و بندهاي مسافتي كه در دموكراسي مستقيم وجود دارد، حذف خواهد شد. البته با پيشرفت‌هاي شگفت‌انگيزي كه در فناوري‌هاي ارتباطي رخ مي‌دهد، انتظار مي‌رود بزودي محيط‌هاي ديگري مثل تلفن‌هاي همراه در كنار اينترنت، وارد عرصه دموكراسي الكترونيكي شوند. از آن‌جايي كه در اينترنت مي‌توان به صورت غيرهمزمان با ديگران ارتباط برقرار كرد و در يك لحظه امكان برقراري ارتباط بين چند نفر با چند نفر ديگر وجود دارد؛ اين رسانه توانسته است بر ديگر رسانه‌ها مثل راديو، تلويزيون و يا روزنامه پيشي بگيرد و روز به روز بر تعداد طرفدارانش افزوده شود. شايد شما هم در صندوق پست الكترونيك خود با انواعي از اين فعاليت‌ها برخورد كرده باشيد. به عنوان مثال انتخاب حسين رضازاده به عنوان ورزشكار برگزيده و يا اعتراض به تغيير نام خليج فارس توسط نشريه نشنال‌جئوگرافيك و يا فيلم ضد فرهنگ ايراني «300» و يا حتي انواع اعتراض‌هاي مديريتي از جمله مواردي هستند كه ممكن است توسط يك نامه الكترونيك به دست شما هم رسيده باشد.
امروزه انواع فناوري‌ها مثل پست‌هاي الكترونيك، شبكه‌هاي Peer-to-Peer ، ويكي‌ها، تالارهاي گفتگو و يا وبلاگ‌ها، كليدي هستند براي دست‌يابي به جنبه‌هاي مختلف دموكراسي الكترونيك. البته انواع كلاه‌برداري‌هاي ديجيتالي، سرقت هويت، خراب‌كاري و يا از همه مهمتر شكاف ديجيتالي، مواردي هستند كه باعث شده‌اند عده‌اي به مخالفت با اين شيوه دموكراسي برخيزند و آن را رد كنند.
يكي از انواع دموكراسي الكترونيكي، دموكراسي مستقيم الكترونيكي است كه در آن از اينترنت و ديگر فناوري‌هاي ارتباطي الكترونيكي در موارد همه‌پرسي استفاده مي‌شود. براي دست‌يافتن به اين نوع دموكراسي كه گاهي آن راEDD هم مي‌نامند، نياز به پيشرفت‌هاي فناوري است تا بتوان به كمك آن انتخابات را به صورت الكترونيكي برگزار كرد. در اين شيوه شهروندان مي‌توانند براي تدوين و تصويب قوانين و يا عزل كردن نماينده خود به صورت الكترونيكي راي بدهند. گرچه اين نوع دموكراسي هنوز در هيچ جاي دنيا به صورت يك سيستم كامل اجرا نشده است، اما نوآوري‌هاي فراواني در اين رابطه صورت گرفته است.
راي‌گيري از نوع ديجيتال
وقتي پاي وسايل الكترونيكي به حوزه‌هاي راي‌گيري و ستاد مركزي انتخابات باز مي‌شود تا هم راي‌گيري و هم شمارش آرا با اين وسايل انجام گيرد، آنوقت است كه با يك راي‌گيري الكترونيكي ي اe-voting سروكار داريم. اين شيوه انتخاباتي داراي فناوري‌هاي مختلفي مثل استفاده از كارت‌هاي پانچ، سيستم‌هاي راي‌گيري اسكن نوري و كيوسك‌هاي راي‌گيري اختصاصي است.همچنين انتقال آرا از طريق تلفن، شبكه‌هاي كامپيوتري خصوصي و يا اينترنت از ديگر شيوه‌هاي اين نوع راي‌گيري است.
سيستم‌هاي راي‌گيري الكترونيكي از دهه 1960 و با ابداع كارت‌هاي سوراخ‌دار (پانچ)، شروع به كار كردند. سيستم‌هاي جديدتري هم وجود دارند كه در آنها با اسكن نوري مي‌توان علامت راي را روي برگه راي توسط يك كامپيوتر قرائت و شمارش كرد. سيستم‌هاي هيبريدي هم وجود دارندكه در آنها از يك سيستم با صفحه لمسي (touch screen) و انواع فناوري‌ها براي گرفتن رسيد چاپي راي و در نهايت استفاده از يك ماشين ديگر براي جدول‌بندي الكترونيكي آرا استفاده مي‌شود. بسياري از كشورها در حال حاضر به استفاده از انتخابات الكترونيكي روي آورده‌اند. در اين ميان مي‌توان محبوبيت اين سيستم‌ها را در انگليس، استوني، سوئيس، انتخابات شهرداري در كانادا، فرانسه، امريكا، استراليا، بلژيك، برزيل، آلمان، هند، ايرلند، ايتاليا، هلند و روماني مشاهده كرد. به عنوان مثال؛ در كشور سوييس به هريك از واجدان شرايط راي‌گيري، يك رمز عبور داده شده بود تا از طريق آن بتوانند در انتخابات شركت كنند. اين كار در استوني ساده‌تر بود چون در اين كشور هريك از شهروندان داراي يك كارت شناسايي ملي هستد كه در آن يك ريز‌تراشه وجود دارد كه توسط كامپيوتر قابل خواندن است. شهروندان استوني با استفاده از اين كارت مي‌توانند در هر كجاي دنيا كه باشند در انتخابات آنلاين شركت كنند.
در انگليس فكر ايجاد چنين سيستمي براي راي‌گيري از آن‌جايي آب مي‌خورد كه سياستمداران انگليسي متوجه شدند هرساله از تعداد افراد واجدشرايطي كه در انتخابات شركت مي‌كنند، كاسته مي‌شود. اين سيستم به خاطر معطلي كمتر و نداشتن صف‌هاي طولاني، مورد استقبال انگليسي‌ها قرار گرفت. البته مردان سياست در انگليس اهداف ديگري را هم از اين كار داشتند. مثلا اين سيستم از تعداد افرادي كه واجد شرايط بودند، اما به‌هر دليلي ثبت‌نام نشده بودند، كم مي‌كرد (در اين كشور قبل از راي‌گيري و معمولا يك‌بار در سال از افراد واجد شرايط به صورت دستي ثبت‌نام به عمل مي‌آيد). يكي ديگر از اهداف آنها اين بود كه هر فرد صرف‌نظر از محل ثبت‌نام شده‌اش، بتواند در هر منطقه‌اي كه باشد براي منطقه ثبت‌نامي‌خود راي بدهد؛ كاري كه تا پيش از اين مقدور نبود. هدف ديگر هم اين بود كه افراد سالمند و معلول و ناتوان بتوانند بدون حضور در محل، راي بدهند. شايد يكي‌از اهداف جوان‌پسند انگليسي‌ها از راه‌اندازي اين روش در كشورشان، ارائه تصويري از مدرنيته باشد. به‌اين‌ترتيب سيستم انتخاباتي، سازگار با شرايط زندگي جوانان خواهد بود. يكي از مزيت‌هاي انتخابات الكترونيكي، صرفه‌جويي در مصرف كاغذ است. به اين‌ترتيب امكان كم‌آمدن برگه‌هاي راي‌گيري در حوزه‌هاي مختلف نيست.
اين سيستم بايد هم مورد قبول سياستمداران باشد و هم اين‌كه راي‌دهندگان به آن اطمينان داشته باشند. بنابراين، بايد رايگان و عاري از خطا و تقلب باشد. به اين منظور نياز به مكانيسم‌هاي مميزي و بازرسي است تا از برگزاري يك انتخابات سالم و شمارش آراي بدون غرض اطمينان حاصل شود. در چنين شيوه راي‌گيري، هم نيروي انساني دخالت دارد و هم انواع فناوري‌هاي نرم‌افزاري و سخت‌افزاري؛ چون درست است كه در اين روش كار اصلي را ماشين انجام مي‌دهد، اما نيروي انساني براي كمك و آموزش به راي‌دهندگان و نيز برطرف كردن عيب‌هاي فني سيستم و يا كار با ماشين‌هاي شمارش آرا نياز است.
ايمن يا شبهه‌ناك؟
براي اين‌كه به اين سوال جواب بدهيم،ابتدا بايد بدانيم راي‌گيري الكترونيكي چگونه عمل مي‌كند و چه اتفاقاتي در آن مي‌افتد.
اكثر ماشين‌هاي انتخابات الكترونيكي داراي برنامه مشابهي هستند. تمام آنها برنامه‌هايي براي بازيافت آرا هم دارند. يكي از موارد درنظرگرفته‌شده براي چنين سيستم‌هايي، باتري‌هاي پشتيبان است كه در مواقع قطع برق (چه عمدي و چه غيرعمدي)، بتوانند ساعت‌ها كار كنند. علاوه بر اين، آرا در قسمتي از حافظه ماشين ذخيره مي‌شوند كه حتي پس‌از اتمام باتري پشتيبان هم از بين نمي‌روند. اين ماشين‌ها به صورت مستقل كار مي‌كنند و شبكه نيستند. پس از اتمام كار و براي گزارش آرا به ستاد مركزي، ماشيني كه آرا در آن جمع‌آوري شده است را به شبكه ستاد مركزي متصل مي‌كنند و از طريق يك ارتباط پنهاني مودم به مودم، آرا را ارسال مي‌كنند. براي محكم‌كاري بيشتر، در نهايت كاركنان حوزه انتخاباتي، كارت‌هاي حافظه را به همراه پرينت نتايج به ستاد مركزي تحويل مي‌دهند. براي جلوگيري از حمله احتمالي هكرها، كامپيوترها به اينترنت وصل نمي‌شوند.
در اين شيوه همانند مدل سنتي راي‌گيري، هيچ نشاني از نام راي‌دهنده به همراه راي نيست، به اين‌ترتيب از ارتشا جلوگيري به عمل مي‌آيد. يكي از مزيت‌هاي اين مدل نسبت به انواع سنتي راي‌گيري اين است كه در صورت داشتن خطا در راي، مورد بلافاصله به فرد راي‌دهنده ابلاغ مي‌شود تا آن را تصحيح كند. براي افراد نابينا و كم‌بينا هم با استفاده از كليدهاي بريل، امكان راي‌دادن بدون دخالت فردي ديگر فراهم مي‌شود. اين ماشين‌ها همچنين امكان انتخاب زبان‌هاي مختلف را به افراد مي‌دهند.
البته نبايد فكر كنيد كه انتخابات الكترونيكي كاملا بدون اشتباه و دردسر است.در انتخابات نوامبر2003 ويرجينيا، پس از اتمام ساعت راي‌گيري هر 223 حوزه انتخاباتي به صورت هم‌زمان اقدام به ارسال نتايج به ستاد مركزي كردند. در اين شرايط خطوط جواب‌گوي اين تعداد نبود، به‌طوري‌كه برخي از مسوولان سوار خودروهاي خود شدند و نتايج را به اين طريق تحويل مركز دادند. علاوه‌براين وجود يك مشكل نرم‌افزاري باعث شد اعلام نتايج تا 21 ساعت به تعويق افتد. برخي از راي‌دهندگان هم ادعا كردند ماشين‌ها آراي آنها را پاك كرده‌اند.
ناآشنايي افراد با اين سيستم‌ها از ديگر مشكلات پيش روست. بزرگ‌ترين خطري كه ماشين‌هاي داراي صفحه لمسي را تهديد مي‌كند اين است كه؛ اگر راي‌ها گم يا تغيير داده شوند، نمي‌توان به‌راحتي آنها را بازيافت كرد. براي حل اين مشكل، ماشين‌هايي ساخته‌شدند كه بعد از دادن راي هر فرد پرينتي از آن به وي ارائه مي‌دهند. البته اين برگه‌ها در پشت يك صفحه شفاف در معرض ديد فرد قرار مي‌گيرند تا وي نتواند در آن تغييري ايجاد كند. اگر راي ارائه شده در پرينت، مورد قبول شخص بود با فشردن يك دكمه برگه درون محفظه‌اي ديگر مي‌افتد و ذخيره مي‌شود. در غير اين‌صورت، شخص مي‌تواند پرينت را رد كند و دوباره راي دهد.
فريبا فرهاديان
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان