تردیدی ندارم که یکی از توانمندی ها و مهارت های بسیار حیاتی برای هر فرد یا سازمانی عبارت است از تشخیص به موقع تغییرات در محیط فعالیت آن فرد یا سازمان. در واقع مقایسه آنچه که مشاهده می شود با آنچه که قبلا مشاهده شده است به منظور یافتن تفاوت های چشمگیر خود به تنهایی یکی از عناصر اصلی برای افزایش هوشمندی استراتژیک به شمار می رود.
طبیعتا اگر به هر دلیلی متوجه ظهور تغییرات نشوید منطق کارهایتان بر اساس برآوردی کاملا نادرست تحلیل شده، شکل گرفته و پیاده می شود. در نتیجه احتمالا خیلی دیر می فهمید که مولفه های بسیار مهمی در محیط فعالیت شما دچار تغییرات اساسی شده است. گاهی اوقات این دیر فهمی آنچنان هزینه ای ندارد و صرفا پس از تشخیص تغییر به خود می گویید که چه جالب چرا قبلا متوجه موضوع نشده بودم. اما گاهی اوقات نیز واقعا تشخیص دیرهنگام تغییر هزینه دارد. هزینه مالی و حتی جانی، به گونه ای که بقای شما به عنوان فرد یا سازمان تهدید شود.
پیش از این در چندین مطلب مفصل درباره ضعف های رایج تحلیل گران برای تشخیص زودهنگام برخی از انواع مهم تغییرات توضیح داده ام. مثلا لزوم بررسی علائم ضعیف که شگفتی ساز آینده می شوند. یا توجه به حاشیه در کنار توجه به صحنه برای شناخت بازیگران و جریان های آینده. یا توجه به تغییرات تدریجی در کنار تغییرات ناگهانی برای درک بهتر سناریوهای آینده. اما شاید چنین مطالبی که قبلا نوشته ام این حس نادرست را به اکثر افراد و علاقه مندان منتقل کرده باشد که حتما ما انسان ها حداقل در تشخیص تغییرات برجسته، چشمگیر، و به اصطلاح تغییرات تابلو بسیار ماهر هستیم و نیازی به خودآگاهی و هوشیاری بیشتر نداریم. در حالی که پاسخ منفی است. یعنی هیچ تضمینی وجود ندارد که بدون زحمت زیاد قادر به تشخیص همه تغییرات تابلو در محیط فعالیت فردی یا سازمانی خود باشیم.
شاید بد نباشد که به جای بحث های انتزاعی بیشتر راجع به تغییرات در محیط فعالیت فرد یا سازمان سراغ یکی از حواس پنجگانه خود یعنی حس بینائی برویم. همان حسی که اکثر ما به آن خیلی اعتماد داریم. سوال این است که آیا ما می توانیم بدون زحمت زیاد تغییرات برجسته در منظره روبروی خود را تشخیص دهیم؟ متاسفانه پاسخ منفی است. یعنی موارد متعددی وجود دارند که درک بصری ما نسبت به تغییرات بزرگ (همان تغییرات به اصطلاح تابلو) در یک تصویر یا منظره به شدت ضعیف است.
مثلا تصویر بالا را نگاه کنید. هر بار که فلش می زند یک بخش مشخص آن تغییر می کند. اما تشخیص این تغییر نسبتا دشوار است. شاید اول بخواهید از فاصله ای دورتر آن را نگاه کنید تا متوجه شوید. شاید بخواهید چشمانتان را به صفحه مانیتور نزدیک کند تا بفهمید. شاید هم از شخصی دیگر (البته به جز من که قبلا آن را پیدا کرده ام) کمک بخواهید. البته شاید پس از چند دقیقه که تغییر در عکس را پیدا نکنید خسته شوید (درست مثل من که اولین بار حوصله ام سر رفته بود). اما مطمئنم به محض اینکه متوجه تغییر شوید، به محض اینکه آن را تشخیص دهید دیگر نگاه و کانون تمرکزتان را نمی توانید از آن دور کنید. انگار کاملا در برابر چشمانتان است. در حالی که این تغییر از همان اول هم درست روبروی چشمانتان بود. اما از دیدن آن عاجز بودید!
اگر از این سرگرمی خوشتان آمد (به شرط اینکه سرتان گیج نرفته باشد) بهتر است مجموعه عکس های بعدی را هم تماشا کنید و برای تشخیص تغییر بزرگی که در برابر چشمانتان است اما در ابتدا آن را اصلا نمی بینید بیشتر تمرین کنید (برای مشاهده عکس ها که نسبت به عکس بالا تغییرات آنها خیلی تابلو تر است باید مرورگر اینترنت شما با جاوا کار کند)
امروزه نادیدن تغییرات بزرگ بصری که درست در برابرچشمان باز انسان قرار دارند یکی از موضوعات نسبتا داغ در بین روانشناسان تجربی، دانشمدان علوم شناختی، و حتی فلاسفه ذهن است. البته هنوز جای بحث و کار بیشتر در این زمینه برای نظریه پردازی و آزمایش تجربی وجود دارد. چرا که نمی توان به درستی فهمید که فرآیندهای منجر به آگاهی مغز انسان از محیط اطراف و کدشدن و پردازش اطلاعات چگونه صورت می گیرد و نقاط ضعف آن کجاست.
به هر حال آنچنان مهم نیست که نهایتا چه توجیه یا توضیحی برای این پدیده جالب بصری ارائه خواهد شد. طبیعتا وقتی که حس بینائی در کنار حافظه از تشخیص تغییرات تابلو در منظره یا تصویر ناتوان است، قدرت حسگرهای تحلیلی ما برای تشخیص تغییرات تابلو در محیط فعالیت فردی یا سازمانی اگر کمتر نباشد بیشتر نخواهد بود. بنابراین اگر بخواهیم به سوال اولیه برگردیم باید گفت که بهتر است حواسمان باشد همانطور که تغییرات تابلو در برابر چشمان ما ممکن است به راحتی تشخیص داده نشوند باید مشابها انتظار داشت که گاهی اوقات تغییرات تابلو در محیط فعالیت فردی یا سازمانی نیز از صفحه رادار و قدرت تشخیص تحلیلگران کارکشته و آموزش دیده دور بمانند. بنابراین بهتر است که با صرف کردن وقت و تلاش بیشتر، با جابجائی کانون تمرکز حسگرهای مورد استفاده، و از همه مهم تر با شک کردن به قدرت تشخیص و فهم و تحلیل خود از نادیدن تغییرات تابلو پرهیز کنید!
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان