جهانبگلو ؛ روشنفکر است نه سیاستمدار !
وبلاگ سفرها وویدارها
WWW.ERPHANEQANEEIFARD.BLOGFA.COM
با قطعیت یافتن و روشن شدن مساله دستگیری استاد محترم دانشگاه ، رامین جهانبگلو در سایت ها و نشریات الکترونیکی خارج از کشور - جدای از انتشار یافته های داخل - بعضی ابهام ها ، شاید از سر لطف و احساس و شاید هم بنا به عدم شفاف سازی قبلی ، دامن زده شد که بطور ساده می خواهم این موضوع را برای دوستان ارجمند و هموطن توضیح دهم.
و ان هم توجه اول به طیف شناسی علمی و اصولی حرکت فکری در ایران است که کالبد شکافی حرکت شناسی موجب شناختن درست جایگاه افرادی امثال جهانبگلو می گردد. قبل از ادامه سخن جریانها را بطور گذرا اگر بنگریم به چنین نموداری ظاهری خواهیم رسید.
الف : حرکت سیاسی داخلی -------------------------------------------------------------------------------------------
1. رادیکال اقتدار گرا : احزابی مانند ایثارگران ، آبادگران ، جامعه مدرسین قم و...... سپاه ، کیهان ، صدا و سیما و...
2.راست سنتی ( وگاه مشهور به محافظه کار) : موتلفه ، جامعه روحانیون ، پیروان خط امام و...جامعه مهندسین اسلامی و... مجلس شورا و...
3.میانه رو ها : کارگزاران ؛ خانه کارگر، اعتدال و توسعه و....
4.دوم خردادی ها( چپ اسلامی): مشارکت ، مجاهدین ؛ مجمع روحانیون مبارز، اعتماد ملی و......شرق،آفتاب و اعتماد ملی و..
5. ادامه جبهه دمکراتیک : نهضت آزادی ؛ ملی مذهبی و.... نامه ، چشم انداز و....
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
در این میان ؛ افراد و احزاب از لحاظ فکری اسلام گرا هستند و پیرو تفکر حکومت دینی ؛ که به جز گروه یا طیف آخر مابقی در محدوده درون نظام و قانون اساسی کشور فعالیت رسمی و اداری دارند ؛ اما گروه آخر گاه نقش منتقد سیاسی داخل حوزه حکومتی را بازی می کنند ولی در دایره درون نظام نمی گنجند ولی فعالین سیاسی هستند.
ب: حرکت اجتماعی - فرهنگی ---------------------------------------------------------------------
1.طیف فکری دین مدار سنتی : مانند روحانیون مستقل ؛ مراجع و....
2. دین مداران روشنفکر یا روشنفکران دینی : خط سروش ؛ حلقه کیان ، جرگه طرح نو و.. ادوار و دفتر تحکیم و.....
3. سکولارها و چپ های لاییک یا غیر مذهبی : مانند کانون نویسندگان و....
------------------------------------------------------------------------------------------------------
در این میان گروه اول و دوم رابطه ای ساده و معمولی با دولت دارند ؛ بیرون از نظام سیاسی هستند ؛ اما از لحاظ اجتماعی هر کدام به شیوه ای در لایه های جامعه ایرانی نفوذ دارند. گروه اول را که مراجع هم شامل آنها است ؛ هنوز در میان طرفداران دین - با مذاهب مختلف - اعتبار و جایگاه خاصی دارند. طیف دوم را طرفداران پلورالیستی و قرائت حداقلی از دین - یا بنا به طنز سیاسی رادیکا ل ها ؛ اهل تساهل و تسامح - می باشند و گاه در نقدهای تند ، آنان را غیر خودی هم نام می برند. که البته موتور حرکت فعالی به نام دفتر تحکیم وحدت هم از طرفداران آنان به شمار می رود.
اما طیف دیگر فکری که غیر سیاسی است و اکثر شخصیت های منفرد و مستقل و فرهنگی در ایران را شامل می شود که فعالیت آنان صرفا فرهنگی و غیر سیاسی است ؛ جنجال بر انگیز ترین گروه و طیف نخبگان و فعالان درون مردم ایران را تشکیل داده اند که هر از چند گاهی مورد شماطت سیاسیون قرار گرفته اند!.
پس تا اینجا مشخص شد که افراد قرار گرفته در این حوزه بیشتر فعال فرهنگی و اجتماعی اند ومنبع فکری جامعه امروز ایران را تشکیل داده اند که ساخت هایی مانند حرکت اصلاح طلبی ؛ جبهه دمکراسی و حقوق بشر و آن جی او های فعال و.... حاصل زایش فکری این حرکت بوده است.. با وجودی که غیر سیاسی بودن این افراد را هم خود سیاسیون فعال در درون نظام معترفند.
و آنچه خارج از مرز و بوم ایران است را مورد بحث قرار نمی دهیم.اما در ایران مشکلی که پس از انقلاب اسلامی ، به وجود امده و گاه مایه بروز چنین مشکلاتی می شود عدم دقت کردن به معانی درست واژه ها و تعبیر غلط کردن یا برداشت منفی کردن از حرکت ها است.
پس از تسویه شبکه سیاسی چپ ها در داخل ؛ می توان به جرات گفت که هیچ حرکتی سیاسی بر خلاف جهت قدرت مسلط زمانه در داخل کشور شکل گیری و ساماندهی نشده است اما همین طیف های دوم و سوم حرکت اجتماعی و فرهنگی ،از دهه 60 تا امروز در بحران بدبینی و آمیختگی به ابهام، به زیست خود ادامه می دهد.
و خط سیاه و سپید کشیدن تندروانه گاه چنین زیانهایی جبران ناپذیر را در پی دارد...هراس از طرح توطئه و امیخته کردن نادرست به ابهام و منفی نگریستن ها ؛ موجب برخورد شدید با فعالیت ها می شود و در هنگام بروز خشونت هم خسارت را نسنجیدن مایه بی اعتباری راه کارمی گردد. در دهه 60 حتی فعالیت مذهبی و روشنگری مذهبی گروه دوم هم با مجازات همراه بود ، و کم کم در اواسط دهه 70 از هزینه های اعمال شده بر آنان کاسته شد.
در این جریان ها هم همیشه انگشت نقد به طرف دستگاه کنترل امنیتی کشور دراز شده است و تنها یک بار در دوران 8 سال گذشته به اشتباه بودن راه کار گردن نهاده است وگرنه تا امروز "چشم ها را نشسته است تا جور دیگر ببیند"!..و هراس از نقد کردن هنوز وجود دارد. در حالیکه تعهد داشتن به دین یا قانون حفظ نظام و... منافاتی با بررسی دقیق و سنجش درست ندارد!...وقتی غیر سیاسی بودن کاری آشکار و مبرهن است و خود دستگاه امنیت کشور ، علنا به آن معترف می باشد ، پس دوباره و چند باره چنین خطا کردن ، روا نیست. که باز هم برای تسویه قدرت ، نقطه ضعف جستن رقیب و...از چنین راهی استفاده کرد ، روزنامه نگار را جاسوس نامید ، مترجم را خائن و فیلسوف را دشمن!...دانشجو را نادم خواند و وبلاگ نویس را دشمن و این بار فرستاده و...ترکیب نادرست سیاست و فرهنگ موجب هتک حرمت ارزشها می شود. چرا باید وقتی که هزار و یک راه ساده و ارام برای کنترل و بررسی هر شخص و سازمانی وجود دارد ، باز هم آن طور که ترازوی عقل شخص می خواهد منافع ایجاب می کند حرکت کرد و به اصطلاح با کلاه خویش پیمود !
امروز که یک فیلسوف مدرس و محقق چنین با دام سیاست بازی افتاده است ؛ باید با اهل خرد و عقلی همچون او ؛ با تدبیر برخورد کرد ؛ چون معنای اول سیاست تدبیر است وگرنه سیاست بدون فکر و تدبیر بی معنا است.آیا رامین جهانبگلوی خرد ورز را باید طعمه تسویه سیاسی کرد؟...وانگهی چرا تسویه سیاسی را با اهل سیاست نباید انجام داد؟...باز هم سریالی و ماجراهایی به نام آقای پورزند در راه است ؟...باز هم مدیر محترم روزنامه کیهان ، هوس ماجرا جویی کرده اند که از هر چند گاهی ، چنین آرامش فکری اهل خرد و فرهنگ جامعه ایرانی را بهم بزند و اعتبار خویش را چنین به زیر ذره بین نقد ببرد ؟...آیا در روز معلم و آغاز نمایشگاه بین المللی کتاب ؛ باید معلمی اهل قام را به بند کشانید و آنگاه نظامی کاری سیاست پیشه ؛ او را مخل امنیت بنامد؟..اما از کیهان هم سوالی را باید صادقانه پرسید و آن این است " آقای شریعتمداری ! براستی کتابی از رامین جهانبگلو خوانده اید؟....راست و حسینی بگویید که آیا از ترجمه ها و سخنانش برگه ای را دیده اید؟....چرا از تز و آثار امثال رامین جهانبگلو, لااقل برای رشد و ترقی سیاست و جایگاه خود سود نمی جویید ؟...".
و این توضیح خیرخواهانه و صادقانه را امروز بدین خاطر نوشتم که جایگاه امثال جهانبگلو را درست در نظر بگیریم و بشناسیم. اميد است که مشکل او بزودی حل و فصل شود.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
و در پایان نمونه ای از تفکر رامین جهانبگلو در کلاس درس را نقل می کنم :
وجود مسلمانان دموکرات به معناي سازگاري دين و دموکراسي نيست:
دموکراسي مستقيم در دنياي امروز يک دروغ است و تنها دموکراسي ممکن در دنياي حاضر؛ دموکراسي با ميانجي است که همان پارلمان است، مردم نمايندگانشان را انتخاب ميکنند و اگر آنها را نخواستند کنار مي گذارند.:
ما نميتوانيم چيزي به نام دموکراسي ديني داشته باشيم و اينکه روشنفکران ديني به جاي دموکراسي، از واژه مردم سالاري استفاده مي کنند
باعث مخدوش شدن و زيرسوال رفتن جنبه فلسفي و علمي دموکراسي ميشوند ؛ چرا که دموکراسي تاريخچه فلسفي و علمي دارد که براي پذيرش دموکراسي بايد آن تاريخچه را هم پذيرفت.
: روشنفکران ديني هر قدر هم مدرنيته را نقد کنند
؛ ولي به هرحال انسانهايي هستند که در عصر حاضر ميخواهند زندگي کنند و مقصودشان از دموکراسي هم دموکراسي مدرن است
نه دموکراسي آتن
, با توجه به اينکه دموکراسي بنابر تعريف آنها دموکراسي سکولار است
در جايي که دموکراسي مدرن مطرح ميشود,
دين نميتواند نقشي ايفا کند,
در اروپا متفکراني چون ماکياولي و هابس مساله خود مختاري سياسي را مطرح کردند
؛ ولي هيچ يک از روشنفکران ديني ما براي اين مساله پاسخي ندارند
, در حالي که متفکران غرب براي آن پاسخ دارند و معتقدند؛ سياست تحت لواي دين نيست
، بلکه سياست مشروعيت را از خودش ميگيرد
با اشاره به مساله عقلاني کردن سياست : ما در دنياي افسون زده هستيم و اگر بخواهيم در جامعه مدرن با دنياي ديني زندگي کن
باز افسون زده ميشويم:
بايد توجه داشت که ايمان به فضاي خصوصي انسان بر ميگردد و در دنياي عمومي سکولار است و ايمان فردي نميتواند پروژه اجتماعي ايجاد کند.
در خصوص مساله خود بنيادي نهادهاي سياسي اظهارداشت:
در دنياي ديني خودبينايي نهادهاي سياسي را نداريم
؛ اما در دنياي سکولار نهادهاي سياسي خود بنياد هستند و مشروعيت خود را از مردم ميگيرند.
همچنين دموکراسي ديني قاعدتاٌ بايد مشروعيت خود را از دين بگيرد
؛ اما دموکراسي براساس تعريفش مشروعيت را از مردم ميگيرد.
ما در دنياي کلگرا زندگي نميکنيم که يک کل به همه چيز مشروعيت بدهد. با اشاره به مساله اعتلاي فرديت بايى تصريح کرد:
در جامعه ديني شما مومن هستيد؛ اما در دموکراسي سکولار امت و مومن مطرح نيست
؛ بلکه شما جزيي از کلي هستيد که به شما اجازه اعتلاي فرديت و دفاع از حقوقتان را ميدهد
, پس مساله فرديت و خودمختاري سياست و عقلاني کردن سياست ما را تنها به يک تعريف ميرساند که روشنفکري ديني از ارايه آن تعريف عاجز است.
روشنفکران ديني همواره در مقابل روشنفکران سکولار ميگويند
شما چيزي از دين نميدانيد، اين را در مقابل خودشان هم ميشود گفت، مثلا مي
شود گفت؛ شما از دموکراسي غرب چيزي نميفهميد، البته من اين
مساله را نميگويم و فکر ميکنم سخن درستي هم نيست.
من برخلاف آنچه به من نسبت دادند، معتقد نيستم که فرد مسلمان نميتوان دموکرات باشد,
مسلمان مي توانند خيلي هم دموکرات عمل کند.
دموکراسي رژيم بسيار ظريفي است,
اکثريت ميتواند اشتباه کند,
مردم ميتوانند به راحتي اشتباه کنند و روشنفکران بايد گاهي اوقات خلاف مردم حرکت کنند.
در صحبتهايتان به متن دين اشاره و به آن استناده ميکنيد
در حالي که دموکراسي بر اساس هيچ متني کار نميکند و يک متن تغييرناپذير مثل متن دين قرآن ندارد,
يک چارچوب اجتماعي است نه يک متن.
وي خاطرنشان کرد: وجود مسلمانان دموکرات به معناي سازگاري دين و دموکراسي نيست,
يک مسلمان بدون پروژه اجتماعي ميتواند با دموکراسي کنار بيايد
؛ اما اگر مسلمان با پروژه اجتماعي ديني وارد شود, نميتواند با دموکراسي سازگار باشد
, متن دموکراسي قراردادي اجتماعي است که ميتوان آن را مورد سوال قرارداد چون يک متن ديني نيست
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان